Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish
www.ziyouz.com
kutubxonasi
100
100
Xalq tili o‘zbek xalqining so‘zlashuv nutqidir. Xalq tili tarkibiga
adabiy til ham kiradi. Xalqning asosiy til boyligi adabiy til
hisoblanadi. Adabiy til xalq tilining fonetik, talaffuz, lug‘aviy va
grammatik jihatidan me’yorlashtirilgan eng yuqori shaklidir. Adabiy
til me’yorlari va qoidalari shu xalq tilida so‘zlovchilar uchun
umumiy bo‘ladi.
Adabiy tilning ham ikki ko‘rinishi mavjud: og‘zaki adabiy til
(radio, televideniye); yozma adabiy til (matbuot tili) .
O‘zbek tiliga oid dastlabki yozma yodnomalar (O‘rxun-Enasoy
yozuvlari) V- VIII asrlarga oiddir.
Tildagi so‘zlarning qo‘llanishi bir xil darajada emas. Qo‘llanish
doirasi
jihatidan
o‘zbek tili leksikasi ikki xil bo‘ladi:
1.Umumiste’mol leksikasi ( iste’mol doirasi chegaralanmagan
leksika) 2. Iste’mol doirasi chegaralangan leksika.
I. Umumiste‘mol leksikasi
O‘zbek tili lug‘at tarkibini asosan shu tilda so‘zlashuvchilar uchun
tushunarli bo‘lgan va barcha o‘rinlarda qo‘llanadigan so‘zlar tashkil
etadi. Bunday so‘zlar umumiste’mol leksikasi yoki qo‘llanish doirasi
chegaralanmagan leksika deyiladi. Masalan: ota,ona, shirin, uch,
to‘rt, men, kelmoq, bormoq, aytmoq, son, kun, ish, payt, tun, bugun,
erta va h.k.
II. Iste‘mol doirasi chegaralangan leksika
Iste’mol
(qo‘llanish) doirasi chegaralangan leksika uch xil
bo‘ladi: 1) dialektal leksika; 2) terminologik leksika; 3) jargon va
argolar.
1.
Dostları ilə paylaş: 
