Muallifdan

So‘roq belgisi
quyidagi o‘rinlarda qo‘yiladi: 
1.
So‘roq mazmunidagi gaplardan so‘ng qo‘yiladi.
2. So‘z yoki ibora noaniq bo‘lsa yoki unda gumon ifodalansa: 
Ovqatga tajovuz (?) qilingandan so‘ng, mehmonlar qo‘llarini 
dasturxonga (?!) artdilar.
Undov belgisi 
quyidagi o‘rinlarda qo‘yiladi: 
1.
His-hayajon bilan aytilgan gaplardan so‘ng qo‘yiladi. 
2.
Buyurish, tilak, orzu-umid mazmunidagi buyruq gaplardan 
so‘ng: 
Tur, ko‘zimdan yo‘qol
!
3.
Gap boshida kelib, his-hayajon bilan aytiladigan undalma, 
undov so‘zlar hamda 
ha, yo‘q 
modal so‘zlaridan keyin undov belgisi 
qo‘yiladi. 
Ko‘p nuqta
quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi: 
1. Fikrning tugallanmaganligini ko‘rsatish uchun:
Yana shuni 
aytgan edingizki..
. 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
164 
164
2. Ba’zan ko‘p nuqta so‘zlovchining fikr-mulohazasini o‘y -
tasavvurini, xohish-istagini bildiradi: 
Uydagi ishlarning hammasini 
o‘zi qilsa, o‘zi tartibga solib, o‘zi bezasa...
(A. M.) 
Ko‘p nuqta, undov va so‘roq belgilari 
so‘roq va his-hayajon 
birgalikda, yaxlit ifodalanganda, so‘roq va undov gaplar tugallanmay 
qolganda birgalikda qo‘llanadi. Ko‘p nuqta biror so‘z yoki gapning 
tushirilganini ko‘rsatish uchun ham qo‘yiladi. 
Vergul 
o‘zbek yozuvida XX asrdan qo‘llana boshladi 
Vergul 
quyidagi o‘rinlarda qo‘yiladi: 
1.
Uyushiq bo‘laklar orasida: 
Muhayyo, Lazokat, Xurshidalar 
shu erga kelishadi
. 
2.
Undalmalar vergul bilan ajratiladi:
Yaxshilik qil, bolam, 
yomonlikni ot 
(E. J.) 
3.
 
Kirish so‘z, kirish birikma va sodda tuzilishdagi kirish gaplar 
vergul bilan ajratiladi:
Albatta, maqsadga erishamiz. Tabibning 
ta’biricha, tuzalmaydigan kasal yo‘q. 
4.
Ha
va 
yo‘q 
so‘zlarini gap bo‘laklaridan ajratish uchun 
qo‘yiladi: 
-Ha, ertaga shahar tashqarisiga chiqamiz
. 
5.
Undov so‘zlarni ajratish uchun ham vergul qo‘yiladi:
Ey, 
go‘zal Farg‘ona, qadim maskanim! 
6.
Ajratilgan bo‘laklarni ayirishda vergul ishlatiladi:
Biz, 
o‘quvchilar, intizomli bo‘lishimiz kerak.
7.
Bog‘langan qo‘shma gaplarning ba’zilari, ergashgan qo‘shma 
gaplar vergul bilan ajratiladi (va, ham, hamda, yoki bog‘lovchilari 
ishtirok etsa, vergul qo‘yilmaydi).