Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

Nizamidə  azərbaycançılıq

özündə  təsəvvür  yaratmaq  imkanlarından  da  məhrum  olmuş­

du.  Nizami  dahi  bir yaradıcı  kimi  buna  münasibətsiz  qala bil­

məzdi.  Lakin  açıq-açığına  dövranın  ədalətsizliyinə  qarşı  çıxıb 

dövranı  dəyişdirmək  qüvvəsində  də  deyildi.  Çünki  zaman 

qılınc  zamanı  idi.  Nizami  isə  qələm  adamı  idi.  Ancaq  tarix 

qılıncla  söz  deyənləri  arxada  qoydu.  Onların  qılınc  gücünə 

qurduğu  dövran  dəyişdi.  Birindən  digərinə  keçdi.  Nizaminin 

qələmlə  yaratdıqları  isə  doqquz  əsrdir  ki,  yaşayır  və  bundan 

sonra da uzun əsrlər boyu yaşayacaqdır.  Əgər Nizami azad söz 

demək  imkanı  olmayan  bir  mərhələdə  qələmə  sarılmasa  idi, 

bu  qələm  qılınca  çevrilə  bilməzdi.  İctimai  ədalətsizliyə  qarşı 

çıxmaq  Nizaminin  özünü  məhv  edərdi.  Bu  halda  Nizaminin 

və  onun  cəmiyyətinin  qazancı  nə  ola  bilərdi?  İctimai  ədalət 

haqqında  deyilə  biləcək  və  əsrlər  boyu  təsirini  itirməyəcək 

ideyaların  özünün  itkisi.  Ona  görə  də  Nizami  başqa,  daha 

doğru  yol  seçdi.  Özünün  ictimai  ədalət  və  fikir  azadlığı 

barədəki  ideya  və  düşüncələrini  qələmin  dili  ilə  zamanlara 

ərməğan  etmək  yoluna  üstünlük  verdi.  Nizami  bu  fikirləri  ya 

öz  dilindən  şahların  tərifi  ilə  əlaqədar  söyləyirdi  və  ya 

yaratdığı  bədii  obrazlar vasitəsi  ilə  çatdırırdı.  Nizami  özü  sər­

bəst, maneəsiz şəkildə  dövrün hökmdarlarını  tərifləyir.  Bu tə­

rifin  içərisində  isə  ictimai  fikir  azadlığını  təlqin  edir.  «Sirlər 

xəzinəsi»  əsərinin  «İslam  padşahı  Məlik  Fəxrəddin  Bəhram 

şah ibn Davuda öygü» hissəsində belə deyilir:

Sən-ümid qaynağı Xızr,  sən-İskəndər güclü şah 

«Məcəsti»ni  şərh edən bilginlərə qibləgah!

Xilqətin mehvəridir sultanımın qüdrəti 

Onun vəsfinə enmiş göydən məqsud ayəti 

Tək odur fələk tacın,  Süleyman üzlüklü şah 

Üfüqlərin güvənci-Məlik Fəxrəddin ancaq. 

Davudluq iddiası eyləyərsə haqqı  var 

Onda müğənni səsi,  Süleyman sorağı var.

Altı  qübbə addımlar, yeddi  qatda taxtı var 

Doqquz göyə hökmdar, Bəhram,  ulu tacidar 

S X.  2004,  s.  50.

63

---