Nizamidə azərbaycançılıq
Ekdeş. Bus öz Nizamidə iki maddənin qatışığı kimi
mənalandırılır:
Gerami ekdeşəst in nəqş-e dəmsaz
Pedər hindu-vo-madər tork-e tənnaz.
Atası hindu, anası nazlı türk olan
Bu xoşagəlimli nəqş çox ekdeş bir şeydir.
(Rəsulzadə, 224, 3).
Ekdeş sözü qədim mənbələrdə «ögdəş» şəklində qeyd
edilmiş, mənası «anabir qardaşlar» kimi göstərilmişdir:
«Qandaş quma urur, ögdəş özü tartar (Atabir qardaşlar didişər,
anabir qardaşlar birləşər) (DTS, 379).
Ekdeş sözünü Həsən Zərinəzadə də qeydə almışdır.
Həsən Zərinəzadə bu sözün həm iki irqdən olan (irqdaş), həm
də
ögey
qardaşlar
mənasında
işləndiyini
göstərir.
(Zərinəzadə, 143).
Bu söz hazırda Azərbaycan dilində işlənmir. Onun
əvəzinə ögey sözü işləkdir. Ancaq Nizami dövründə ona tanış
olmuş bu söz tarixi leksikologiya baxımından maraqlıdır.
Beyrəq. Beyrək sözü Nizamidə bayraq mənasında
işlənmişdir.
Pərvin ze hərir-e zərd-o əzrəq
Bər səncəq-c zər keşide beyrəq.
Pərvin ulduzu san ipəkdən olan bayrağı
Qızıl bir sancağa çəkmişdir.
(Rəsulzadə, 224, 4).
Bu beytdəki sərıcəq (sancaq) sözü «Kitabi-Dədə
Qorqud»da iki mənada işlənir:
1) bayraq; 2) vilayət, el.
| 
