MÜƏLLİF: seyyid kamal təRCÜMƏ edəN: VÜsal hüseynzadə

QURBANLIQ

Həzrət İsmayılın əhvalatı

İbrahim (ə) İraq torpaqlarından köçdü. Yoldaşı Sara və xalası oğlu Lutu da özü ilə apardı. Onlar Qibtlilər ölkəsinə çatdılar. Oranın padşahı Xəlilur-Rəhmanın (İbrahim (ə) peyğəmbərin) həyat yoldaşına ehtiram etmək üçün Saraya Hacər adlı cavan bir kəniz hədiyyə etdi.

İbrahim (ə) Fələstinə yollandı. Yolun üstündə Ölü dənizin sahillərində yerləşən Sədum şəhərinə çatdıqda İbrahim (ə) Luta göstəriş verdi ki, o şəhərdə qalsın və oranın əhalisini Böyük Allaha ibadət etməyə çağırsın. Amma, İbrahim (ə) həyat yoldaşı Sara və cavan kəniz Hacərlə birgə Fələstin torpaqlarına gedən yolunu davam etdirdi.

İbrahim (ə) orada dağ təpəliklərin əhatə etdiyi gözəl bir yerə çatdı. Elə oradaca sakin oldu. Min illər bundan öncə həmin tarixdən başlayaraq İbrahim, bu gün Əl-Xəlil şəhəri adlanan həmin yerdə yaşamağa başladı. O həzrət həmin geniş yerdə çadırlarını qurdu və sakitcə otlasınlar deyə, heyvanlarını buraxdı.

O yer karvan yolunun üstündə idi. Ona görə də yolçuların çoxu ora gedir və onun yanında dadlı su və ləzzətli yemək yeyirdilər. Orada lütf, ehsan, bəxşiş və gözəl davranış görüb, İbrahim (ə) peyğəmbərin hikmətli sözlərinə qulaq asırdılar. İbrahim (ə) qonaqları ilə söhbət edirdi və insanların yalnız yeganə və şəriksiz Allaha ibadət etmələrinə çalışırdı. Çünki, ondan başqa bir Allah yoxdur.

Günlər və illlər ötdü. İnsanlar bildilər ki, İbrahim (ə) saleh və səxavətli bir kişidir. Onun xoş əxlaqını, ehsan və qonaqpərvərliyini bilib, ləyaqət, ibadət, təqva, xeyirxahlıq və insansevərliyinə bələd oldular.

Müjdə

Amma, kimsə İbrahimin (ə) üzünə baxsaydı, onun gözlərində qəm-qüssə görərdi. Nə üçün? Çünki, İbrahim (ə) uşaqları sevirdi və istəyirdi ki, onun da bir övladı olsun. İbrahim (ə) və yoldaşı qocalmışdılar. Onların baş qarışdıracaq, evlərinə sevinc gətirəcək və qoyun-quzularla oynayacaq uşaqları yox idi. İbrahimin (ə) yoldaşı Sara öz ərini çox sevirdi. Ona görə də onun narahatlığını görmək istəmirdi. Bir gecə ona dedi:

-Sən istəyirsənmi oğlun və nəvən olsun?

İbrahim (ə) dedi:

-Bu, Allahın istəyidir və mən də ona razıyam.

Saleh qadın olan Sara dedi:

-Mən istəyirəm ki, uşağımız olsun. Onu böyüdək, sevək. O da bizi sevsin. Amma, ey Xəlilür-Rəhman (Alahın dostu)! Mən bilirəm ki, artıq qocalmışam. Odur ki, kənizim Hacəri sənə bağışlayıram. Onunla evlən. Bəlkə də Allah ondan sənə övlad nəsib edəcəkdir.

İbrahim (ə) dedi:

-Ey Sara, sənin məndən ötrü nigaran olmanı istəmirəm.

-Ey Allahın Xəlili! Mən narahat olmuram. Sən şad olanda mən də şad oluram.

Beləliklə Sara kənizini öz əri İbrahimə hədiyyə verdi. O həzrət Hacərlə evləndi və hələ doqquz ay keçməmişdi ki, uşağın ağlamaq səsi eşidildi. Hamı İsmayılın doğulması münasibəti ilə sevindilər.

Hİcrət

Allah-təala İbrahimə İsmayıl adlı övlad bəxş etdi. O, sevməli uşaq idi. Atasının ürəyini sevinc və şadlıqla doldurmuşdu. Atası onu qucağına alır və öpürdü. İsmayıl bə’zi vaxtlarını anası Hacərin çadırında keçirirdi.

Saleh qadın olan Sara İbrahimi (ə) çox sevirdi. Onu sevindirmək istəyirdi. Amma, Hacərə həsəd apardı. Çünki, Hacər övlad sahibi olmuşdu. Amma, Sara hələ də övladdan məhrum idi.

Sara istəmirdi ki, həsəd aparmaq onun qəlbini içəridən sarsıtsın. O, bununla Hacərə nifrət etmək, ona kin bəsləmək istəmirdi. Ona görə də əri İbrahimə dedi ki, mən bundan sonra Hacəri görmək istəmirəm. Çünki, Hacəri gördükdə ona həsəd aparırdı. O, bu işin vasitəsilə cəhənnəm odunda yanmaq istəmirdi.

Mehriban Allah öz bəndələrinə qarşı mehribandır. Sara övlad sarıdan bəhrəsiz idi. O, yoldaşı İbrahimə iman gətirməyinə görə köçməyin əzab və çətinliyinə və bu illər ərzində çox şeyə dözmüşdü. Onun hələ də öz rəbbinə və onun peyğəmbəri olan İbrahimə imanı vardı.

Kə’bəyə doğru

Allahın istəyilə İbrahim (ə) Hacəri və oğlu İsmayılı özüylə cənuba tərəf, çox uzaq bir yerə aparmalı idi. İbrahim (ə) Allahın fərmanına itaət edərək, indiyə qədər getmədiyi namə’lum bir yerə köçdü. O, südəmər körpəli həyat yoldaşı Hacərlə uzun müddət yol getdilər. İbrahim (ə) nə vaxt gözəl məkan və yaşıllıq görsəydi göyə baxardı. Çünki, və’d olunmuş yerə çatmalarını arzu edirdi. Lakin, Allahın mələyi göydən enib, ona xəbər verirdi ki, yolu davam etdirsin.

Beləliklə İbrahim (ə) və südəmər körpəsini qucağında tutmuş Hacər gedirdilər. Uzun müddətdən sonra onlar quru, su və otsuz bir yerə çatdılar: qum və quru səhra bitkilərindən başqa bir şey olmayan bir dərəyə. Orada mələk endi və İbrahimə xəbər verdi ki, müqəddəs yerə çatmışdır.

İbrahim (ə) o dərəyə endi. Həyatdan uzaq bir dərə idi. Orada nə çay vardı, nə bulaq və nə də bir insan orada yaşayırdı. Həqiqətən Allahın istəyi bu idi ki, körpə İsmayıl və anası orada yaşasınlar.

Vİdalaşma

İbrahim (ə) öz sakit oğlu İsmayılı öpüb, ağladı. O, Hacəri və övladını o qorxulu yerdə qoyub, qayıtmalı idi. İbrahim (ə) Fələstin torpaqlarına qayıdıb, oradan uzaqlaşdıqca onlar üçün ağlayırdı.

Hacər ətrafına baxdı. Qum və dağların möhkəm daş parçalarından başqa bir şey görmədi. Ona görə də ərinə dedi:

-Bizi burada, bu dəhşətli yerdə qoyub gedirsən?

-Ey Hacər! Allah mənə belə əmr etmişdir.

Hacər imanlı bir qadın idi. Bildi ki, Allah öz bəndələrinə qarşı mehribandır. Onların xeyir və yaxşılıqlarını istəyir. Ona görə də İbrahimə dedi:

-İndi ki, Allah belə fərman verib, deməli, bizi qoruyacaqdır. O, bəndələrini unutmur.

İbrahim (ə) oğlu və yoldaşı ilə vidalaşdıqdan sonra onlardan uzaqlaşdı. Təpələrin başında dayandı. Göyə baxdı və Allahdan istədi ki, onları zərər və ziyanlardan qorusun.

Su

İbrahim (ə) çox uzaqlaşıb, gözlərdən itdi. Hacər daha onu görə bilmirdi. İsmayıl ətrafında nələr baş verdiyini bilmirdi. Hacər oğlu üçün bir qoyun dərisi sərdi, özü və körpəsi üçün dik bir xeymə düzəltmək üçün ayağa qalxdı. O, çox arxayınlıqla işləyirdi. Elə bil ki, öz evindədir. Hacər inanırdı ki, orada kimsə vardır. O, onu və uşağını qoruyur. Gündüzlər bir az odun toplayıb, gecələr od qalayırdı. Şam yemək üçün özünə bir az çörək hazırlayırdı. O, gecənin çoxunu oyaq qalır və ulduzla dolu səmaya baxırdı.

Bir neçə gün keçdi. Hacər belə bir vəziyyətdə yaşayırdı. Götürdüyü sular qurtardı. Hətta qabda bir damcı da su qalmadı. Suyun hamısı qurtarmışdı. Qorxulu və sükuta bürünmüş bir dərədə Hacər o tərəf-bu tərəfə baxırdı. Amma, bir şey görmürdü. Əmin oldu ki, bu yer quru və susuzdur. Qabaqca nə bir insan buradan keçib və nə də səmasında bir quş uçmuşdur.

Körpə İsmayıl ağladı. O, susuz idi; bir içim su istəyirdi. Amma, bilmirdi ki, ətrafında nələr baş verir. O, bilmirdi ki, yerin hansı tərəfində yaşayır.

Anası mehribanlıqla ona baxırdı. Nə etsin? Bu quru səhrada suyu haradan əldə etsin? Birdən ürəyində analıq hissi şö’lələndi. Bir iş görməyə məcbur idi. O, gərək bu torpaqda su tapaydı, hətta əgər bir içim olsa belə. Öz-özünə deyirdi.Bəlkə bu dağın arxasında bulaq və ya çala ola. Bəlkə o təpənin arxasında hansısa xeyirxah insan karvan yolçuları üçün bir su quyusu qazmışdır.

Hacər ayağa qalxdı. Öz ətrafına baxdı. Övladı üçün təhlükə yarada biləcək canavar və ya kaftarın olmamasına əmin oldu. Heç nə yox idi. Ara-sıra gözə dəyən tikanlı otlardan başqa heç nə yox idi.

Hacər Səfa dağına tərəf qaçdı. O, ümidlə qaçırdı. Amma, ürəyində qorxu var idi. Olmaya canavar susuz uşağı - İsmayılı apara. İsmayılın səsi hələ də qulaqlarında idi. Hacər dağın zirvəsinə qalxdı. O, dərəyə nəzər saldı. Su dalğalarına oxşar bir şeylər gördü. Dərəyə tərəf qaçdı. Amma, bir şey görmədi. Səhranın qumundan başqa orada heç nə yox idi. O, dərənin ortasında yalnız havanın hərarətindən dalğalanan və dəryanı xatırladan ilğım görmüşdü.

Hacər qaça-qaça uşağı İsmayıla tərəf qayıtdı. Uşaq ağlayır və qışqırırdı. O, su axtarırdı. Hacər ümidlə Mərvə dağına baxdı: Bəlkə orada su olar?

Çox sür’ətlə qaçırdı. Qumlar ayağının altında dağılırdı. Suya oxşar bir şey gördü. Qaçdı və sür’ətlə yolu qət etdi. Amma, yenə də ilğımdan başqa bir şey deyildi.

İsmayılın ağlamaq səsi kəsildi. Hacərin gözündən itdi. Ana tez qayıtdı. Uzaqdan övladının ağladığını gördü. Həmişəki kimi su istəyirdi. Bəlkə də anasını axtarırdı. Qorxurdu.

Hacər Səfa və Mərvə dağları arasında qaçırdı. O, oğlu İsmayıla su axtarırdı. Çünki, o, susuzluqdan can verməkdə idi. Hacər göyə tərəf baxdı və səmimi qəlbdən fəryad etdi:

-İlahi!

Mərvə dağına qalxdı. İsmayıl gözlərindən itdi. Ağlamağı kəsildi. O, oğlu İsmayılın can verməyindən qorxdu. Bəlkə də ac bir canavar onu yemişdir. Var gücü ilə qaçırdı. Uzaqdan gördü ki, İsmayıl sakitdir və ayaqlarını tərpədir. Kiçik ayaqlarının altından su bulağı qaynayır.

Hacər ağlayaraq göyə baxdı. Allah duasını qə’bul etmişdi. Qumların arasından su axırdı. Hacər, susuzlar ondan su içsinlər deyə, tez suyun yan-yörəsində kiçik bir hovuz düzəltdi. O, sonralar Zəmzəm quyusu adı ilə məşhurlaşdı.

Curhum qəbİləsİ

Quşlar su qoxusu duyaraq, sevincək o bulağın ətrafında uçmağa başladılar. Hacər dərənin səmasında ağ quşların uçmaq mənzərəsinə baxaraq sevindi. İsmayıl da fəzada uçan quşları görərək sevinirdi.

O səhraların sakinləri səfər yolu ilə öz dolanışıqlarını tə’min edirdilər. Bir gün Curhum qəbiləsi o dərənin yaxınlığından keçərkən quşların göydə uçduğunu gördülər. Bildilər ki, dərədə su vardır. Ona görə də həmin yerə yollandılar. Karvanlar dərəyə enən zaman qəribə bir mənzərə gördülər. Orada bir qadın və südəmər körpədən başqa heç kəs yox idi. Qadın onlara dedi:

-Mən Allahın Xəlili İbrahimin (ə) yoldaşı Hacərəm.

Curhum qəbiləsi pak və saleh insanlar idilər. Ona görə də Hacərə dedilər:

-İcazə verirsinizmi ki, biz bu dərədə sakin olaq.

Hacər onlara dedi:

-Mən gərək Xəlilür-Rəhman İbrahimdən sizin üçün icazə alım.

Curhum qəbiləsinin adamları o dərənin yaxınlığında çadır qurdular. Onlar icazə almaq üçün İbrahimin (ə) gəlişini gözləyirdilər. İbrahim (ə) gəlib, çadırları, qoyun və dəvə sürülərini görüb, o ərəb qəbiləsinin gəlişinə razılığını bildirdi. O zamandan Curhum qəbiləsi o dərədə sakin oldular.

İsmayıl və Hacər xoş həyat keçirirdilər. Qəbilənin adamları İsmayıla çoxlu qoyunlar hədiyyə etdilər. Yayda günün istiliyindən, qışda isə yağışlardan qorunmaq üçün ona və anasına gözəl bir xeymə düzəltdilər.

İsmayıl böyüyüb, ərəb dilini öyrəndi. O, gözəl bir cavan idi və atası İbrahimin (ə) əxlaqını irs götürmüşdü. Təmiz qəlbli ərəblərin əxlaqının tə’siri altına düşüb, onlardan yaxşılıq, güzəşt, qonaqpərvərlik, şücaət və at minmək öyrəndi.

 

 

 

 

 

Kə’bə - tÖvhİd nİşanəsİ

Allah İbrahimə fərman verdi ki, tövhid nişanəsi və Allaha ibadət üçün bir yer olacaq ev və məscid düzəltsin. İbrahim (ə) oğluna dedi:

-Allah mənə əmr etmişdir ki, bu kiçik təpənin başında onun evini düzəldim. Allahın evini düzəltmək üçün İbrahim (ə) öz Allahının fərmanına, İsmayıl da atası İbrahimin (ə) də’vətinə müsbət cavab verdilər. O qoca kişi və cavan İsmayıl ayağa qalxmalı və bu mühüm tapşırığı yerinə yetirməli idilər. Onlar öncə ev tikmək üçün dərənin ətrafındakı dağlardan münasib daşlar gətirməli, torpaq yığmalı və evi tikmək üçün lazım olan məhlulu əldə etmək üçün ona kifayət qədər su tökməli idilər.

Beləliklə, evin tikintisi başlandı. Öncə ora dərənin yan-yörəsindəki dağlardan daşlar gətirdilər. Su üçün hovuz düzəltdilər və torpaq topladılar. Cavan İsmayıl daş gətirmək mə’suliyyətini öz öhdəsinə götürdü. Binanın əsasının möhkəm olunması üçün o, möhkəm daşlar seçirdi. Çoxlu yaşıl rəngdə daş parçaları topladı. Sonra hovuzun suyunu torpaqlara tökdülər ki, yapışqan palçıq düzəltsinlər və onunla da daşları bir-birinə möhkəm yapışdırsınlar.

İbrahim (ə) yaşıl rəngli daşları bir-birinin üzərindən düzürdü ki, evin bünövrəsini qoysun. İsmayıl daşları atasının əlinə verirdi. Hər gün bir sıra daş düzür və sonrakı günü isə ikinci sıranı hörməyə başlayırdılar. Beləliklə, hər gün bina bir qədər ucalırdı və hər gün İbrahim (ə) və İsmayıl evin ətrafına yığışır və deyirdilər:

-İlahi!Bizdən qə’bul et!Həqiqətən sən eşidən və bilənsən.

Kə’bənin binası səkkiz metrə qədər ucaldı. İbrahim (ə) evin yuxarı küncündə boş bir yer gördü. O gecə göyün daşları parlayırdılar. Onların biri yaxınlıqdakı bir dağın zirvəsinə endi. Səhər tezdən İbrahim (ə) dərədən görünən dağa tərəf yollandı. Gözü qar kimi parlayan ağ bir daşa düşdü. Bu daş evin divarının boş yeri qədərində idi. Ona görə də İbrahim (ə) o daşı götürüb, evin boş yerinə yerləşdirdi. Evin tikintisi sona çatdı; Allahın hörmətli evinin, yeganə və şəriksiz Allahın ibadət olunduğu ilk evin.

Kə’bənin şərqə və qərbə açılan iki qapısı vardı. İbrahim (ə) bir qədər İzxir adlanan ətirli otdan yığıb, onun qapısının ağzına qoydu. İsmayılın anası Hacər gəlib, Kə’bə üçün bir örtük hədiyyə etdi.

İbrahİm (ə) həccİ

İbrahim (ə) dağa gedib, onun zirvəsinə qalxdı. Sonra uca səslə insan nəsillərini hörmətli evin həccinə də’vət etdi. Curhum qəbiləsi və onların yaxınlığında yaşayan ərəb qəbilələri Xəlilür-Rəhman İbrahimin (ə) səsini eşitdilər. O il İbrahim, İsmayıl və Hacərdən savayı heç kəs həcc yerinə yetirmədi. Vəhy mələyi enərək, həcc etmə qaydalarını İbrahimə öyrətdi. Onlar Zəmzəm suyu ilə qüsl edib, ağ və təmiz paltarlar geyindilər. Yeddi dəfə Kə’bənin ətrafına təvaf etməyə başladılar. Namaz qılıb, Allahdan əməllərinin qə’bul olunmasını istədilər. Təvafdan sonra Səfa və Mərvə dağlarına tərəf getdilər. O iki dağın arasındakı yolu qət etdilər.

Hacər on iki il bundan qabaq baş verən hadisəni xatırladı: İsmayıl beşikdə körpə olduğu zamankı hadisəni. İsmayılın ağlamasını və özünün su axtarışlarını yadına saldı. O, bu qorxulu dərədə yeddi dəfə get-gəl etdiyini, Allaha yalvardığını və İsmayılın ayaqları altından su axdığını yadına saldı.Allah-təalanın iradəsilə bu hadisələr bəşər yaddaşında qalmışdır. Onlar bunları xatırlamaqla anlamalıdırlar ki, yalnız Sübhan Allah hər şeyə qadirdir.

İbrahim (ə) və oğlu İsmayıl Səfa dağına qalxdılar. Onlar təvazökarcasına Allahın evinə baxıb, dedilər:

-La ilahə illəllah. Vəhdəhu la şərikə ləh... Ləhul-mulku və ləhul-həmd. Yuhyi və yumitu və huvə ’əla kulli şəy’in qədir.