Hozirgi vaqtda geostatsionar KAlar asosida korporativ sun’iy yo‘ldoshli tarmoqlarni qurish uchun VSAT (Very Small Aperture Terminal) deyiladigan kichik stansiyalar ishlatilmoqda, dunyoda ulardan hozirgi vaqtda 250 mingtadan ortiq. VSAT tarmoqlari geografik olisdagi foydalanuvchilarni yagona raqamli aloqa tarmog‘iga birlashtiradi. Lekin global SYATdan farqli ravishda VSAT tarmoqlarining xizmat ko‘rsatish zonasi tor parsial zonalarga ajratilgan bo‘lib, ulardan har biriga bitta tor nur bilan xizmat ko‘rsatiladi [17]. Bort komplekslarining zamonaviy energetik ko‘rsatkichlarida VSAT-stansiyalar uncha katta bo‘lmasligi, ularning antennalarini o‘lchamlari esa 0,5 - 0,6 metrlar (Ka-diapazon) va 1 - 1,5 metrlarni (Ku-diapazon) tashkil etadi. Bunday terminallar foydalanuvchilarning ish joylari yaqinida joylashtirilishi mumkin. 0,5 metrdan kam diametrli antennali yer usti stansiyalari USAT (Ultra Small Aperture Terminal) deyiladi.
Sun’iy yo‘ldoshli navigatsiya
Sun’iy yo‘ldoshli radionavigatsion tizim deb, YSY guruhi tayanch radinavigatsion nuqtalar rolini bajaradigan tizimga aytish qabul qilingan. Bunday tizimlarga NAVSTAR (AQSH) i "Glonass" (Rossiya). NAVSTAR (NAVigation System using Timing And Ranging) yoki GPS (Global Positioning System) tizimlari kiradi [18]. Bu tizimlar o‘zi aniqlaydigan passiv tizimlar toifasiga kiradi. Ularda faqat navigatsion YSYlar radiouzatkichga ega bo‘ladi, harakatdagi obyektda joylashtiriladigan apparatura esa faqat ESY signallari qabullagichi, signallarni qayta ishlash va obyektning koordinatalarini hisoblash qurilmasiga ega bo‘ladi. Bunday navigatsion tizimlarda ob’ektning koordinatalarini hisoblash natijasi faqat obyektning o‘zida bo‘ladi, ya’ni ob’ekt apparaturasining o‘zi o‘z koordinatalarini aniqlaydi. Sun’iy yo‘ldoshli radionavigatsion tizim asosidagi joyni radioaniqlash va harakatdagi obyektlarni kuzatish tizimlarini qurishning umumlashtirilgan sxemasi 3.8- rasmda keltirilgan. Obyekt apparaturasi ko‘rish zonasida bo‘lgan bir necha YSYlardan (4 tadan kam bo‘lmagan) bir vaqtda navigatsion signallarni qabul qilishni amalga oshiradi. YSYdan beriladigan sun’iy yo‘ldosh tomonidan nurlantiriladigan signal haqidagi, shuningdek YSYning harakatlanishi orbital parametrlari haqidagi kodli ma’lumotlar bo‘yicha KSAS EHMda qo‘yilgan algoritmlar bo‘yicha harakatdagi ob’ektning geografik koordinatalari, harakatlanish tezligi va yo‘nalishi aniqlanadi.
