Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari

Yorug’lik interferensiyasi. 
Elektromagnit to’lqin tarqalayotganda fazoning har 
bir nuqtasida elektr va magnit maydonlar davriy ravishda 
(masalan w chastota bilan) o’zgarib turadi. Bu o’zgarishlar 
E va H vektorlarining tebranishlari sifatida ifodalanadi.
Bunda Em va Hm mos ravishda elektr va magnit maydon 
kuchlanganligi 
vektorlarining 
maksimal 
(amplituda) 
qiymatlari
E va H vektorlarining tebranishlari bir xil fazada va 
o’zaro perpendikulyar tekisliklarda sodir bo’ladi. 1-rasmda 
Ox yo’nalish bo’yicha tarqalayotgan to’lqin tasvirlangan. 
Elektromagnit to’lqin E va H vektorlarining fazoda 
tebranishidan iboratdir. Lekin soddalashtirish maqsadida

---

biz bundan keyingi mulohazalarimizda faqat E vektorning 
tebranishlari to’g’risida gapiramiz, H vektorni esa deyarli 
esga olmaymiz. Ammo E vektorga perpendikulyar 
yo’nalishda H vektor ham tebranayotganligini unutmaslik 
kerak. Agar to’lqinning turli nuqtalaridagi E vektorlar faqat 
bir tekislikda yotsa, bunday to’lqinni yassi elektromagnit
to’lqin deb, bu tekislikni esa tebranish tekisligi deb 
ataymiz. 1-rasmda tasvirlangan to’lqin yassi elektromagnit 
to’lqindir. 
Maksvell 
hisoblashlar 
asosida 
elektromagnit 
to’lqinlar 3*10 
8
m/s tezlik bilan tarqalishi lozim , degan
xulosaga keldi, bu qiymat keyinchalik optik usullar bilan 
aniqlangan yorug’lik tezligiga teng bo’lib chiqdi. Bu esa 
yorug’lik – elektromagnit to’lqindir deb talqin qilinishiga 
imkon berdi. 
Hozirgi vaqtda eng zamonaviy tajribalar asosida
yorug’likning vakuumda tarqalish tezligi
c = (299792456,2 
+
- 
1,1) m/s deb qabul qilingan. 
Haqiqatdan, 
keyinchalik 
amalga 
oshirilgan 
tekshirishlar elektromagnit to’lqinlarning chastotalar
diapazoni nihoyat keng ekanligini ko’rsatdi. Xususan inson 
ko’zi 
seza 
oladigan 
elektromagnit 
to’lqinlarning 
chastotalari
ν= (0,75 + 0,40) 10
15 
Gs. (1) 
diapazonda yotadi. Bunday chastotali to’lqinlarning
vakuumdagi uzunligi
Intervalga to’g’ri keladi. Elektromagnit to’lqinlarning bu 
diapazoni yorug’lik to’lqinlar deb yuritiladi. Mexanik 
tebranishlar chastotalarning ma’lum diapazoni inson 
tovush tarzida qabul qilgandek, elektromagnit to’lqinlar

---

chastotalarning yuqorida keltirilgan diapazonini ko’zimiz 
yurug’lik sifatida qayd qiladi.