MühaziRƏ 1 Mövzu : Giriş. Süni soyuducuların termodinamiki əsasları

Evtektik məhlulların fiziki xassələri

Duz məhlulunun adı	Məhlulda duzun miqdarı, %	Məhlu lun sıx­lı­ğı, kq/l	Evtektikin əri­mə tem­­­pe­ra­tu­ru, C	Ərimə is­ti­liyi, kCoul/kq (kkal/kq)
Kalium sulfit	6,5	-	-1,5	-
Maqneziumhidrosulfit	19,0	-	-3,9	243(58,2)
Sink hidrosulfit	27,2	1,25	-6,5	213(50,8)
Kalium xlorid	19,7	1,15	-11,1	301(71,9)
Ammo­nium xlorid	18,7	1,06	-15,2	286(68,4)
Ammo­nium nitrat	36,9	-	-18,5	241(57,5)
Natrium xlorid	22,4	1,17	-21,2	236(56,4)
Maqne­zium xlorid	20,6	-	-33,6	-
Kalsium xlorid	29,9	1,28	-55	213(50,8)
Ka­lium yodid	31,5	-	-65	-

Evtektik məhlul (qatışıqlar) zerotor adlanan xüsusi çənlərdə don­durulur.

Quru buzla soyutmada (bərk karbon) aşağı temperaturu almaq müm­kündür. Bərk karbonu karbon qazından alırlar.

Atmosfer təzyiqi altında bərk karbon soyudulacaq mühitin is­ti­liyini qəbul edərək sublimasiya edir, yəni bərk haldan qaz halı­na ke­çir. Yaranan buxarın temperaturu -78,9C olduqda sublima­si­ya is­tiliyi 574 kCoul/kq (137 kkal/kq) olur.

Soyuducu maşınlar soyuqluğu uzun müddət istehsal edə bi­lir­lər. Eyni işçi maddə maşında dövr edərək dövrü proses ye­rinə yetirir. Maşınla soyutma proseslərində müxtəlif işçi ci­sim­lə­rin aşağı temperaturlarında qaynayan tərkiblərdən istifadə olu­nur. Belə tərkiblər ammonyak, freonlar, karbon, kükürd anhidridinə və bir çox maddələrə malikdirlər.

Aşağı temperaturun alınması üçün qazların sıxılmasının dros­sel­lənməsinə (sürətlənməsinə) əsaslanan soyuducu tsikllərdən is­ti­fadə edilir.

Drossellənmə prosesi kanalın qəfildən sıxılması halında baş ve­rir və bu, qazın təzyiqinin azalması ilə müşahidə olunur. İdeal qaz­lardan fərqli olaraq drossellənmə zamanı real qazların tem­pe­ra­­­turu dəyişir. Drossellənmə zamanı real qazların temperaturunun də­­yişmə halı drossellənmə effekti və ya Coul – Tomson effekti ad­­­­lanır.Demək olar ki, bütün qazlar drosselənmə zamanı adi tem­pe­ra­tur şəraitində soyudulur, çünki onların inversiya temperaturu yük­səkdir (800K-dan yuxarı). İstisna olaraq hidrogen T_i=200K və helium T_i=30K təşkil edir.

Burulğanlı soyutma effekti sadə quruluşlu boruda – burulğanlı bo­ruda, onu ixtira edən Rankanın adı ilə bağlı olan Ranka bo­ru­sun­da və ya burulğanlı soyuducularda yerinə yetirilir.

Burulğanlı boru deşikli diafraqma ilə iki hissəyə bölünmüş si­lindrik borudur (şək.1.3).