Mühazirə Əməliyyat sistemi anlayışı

1.2.2. İkinci vaxt müddəti (1955-ci il–60-cı illərin başlanğıcı). Tranzistorlar əsasında 
kompüterlər. Paket əməliyyat sistemləri 
 
50-ci illərin ortalarından yarımkeçirici elementlər kimi yeni texniki bazanın əmələ gəlməsi ilə 
əlaqədar olan hesablama texnikası evolyusiyasının növbəti vaxt müddəti başlandı. Tez-tez yanıb 
sıradan çıxan elektron lampaları əvəzində tranzistor-ların tətbiqi kompüterlərin etibarlığının 
yüksəlməsinə gətirib çıxartdı. İndi maşınlar fasiləsiz olaraq, kifayət qədər uzun müddət işləyə bilir 
və bunun da nəticəsində, praktiki olaraq, vacib məsələlərin yerinə yetirilməsini onlara həvalə etmək 
mümkün olurdu. Hesablama maşınları tərəfindən elektrik enerjisinin istehlakı aşağı düşür, soyutma 
sistemləri təkmilləş-dirilirlər. Kompüterlərin ölçüləri kiçilirdi. Hesablama texnika-sının istismarı və 
ona qulluq olunma dəyəri aşağı düşürdü. EHM-in kommersiya firmaları tərəfindən istifadə olunması 
başladı. Eyni zamanda alqoritmik dillərin (LISP, COBOL, ALGOL-60, PL-1 və i.a.) coşqun inkişafı 
müşahidə olunur. İlk həqiqi kompilyatorlar, əlaqələr redaktorları, riyazi və xidməti altproqramlar 
əmələ gəlirlər. Proqramlaşdırma prosesi sadələ-şir. Kompüterlərin işlənilmə və istifadə olunmasının 
bütün prosesini eyni bir insanlara həvalə olunma zəruriyyəti aradan qaldırılır. Məhz bu vaxt 
müddətində heyətin proqramçılara və operatorlara, hesablama maşınlarının istismarı və işlənilmələri 
üzrə mütəxəssislərə bölünməsi baş verir.
Proqramın işə salınmasının öz prosesi dəyişir. İndi istifadəçi giriş verilənlərinə malik olan 
proqramı perfokartlar toplusu şəklində gətirir və lazımi resursları göstərir. Bu cür perfokart toplusu 
tapşırıq adını alır. Operator tapşırığı maşının yaddaşına yükləyir və icra olunmaq üçün onu işə salır. 
Əldə olunmuş çıxış verilənləri printerdə çap olunur və istifadəçi onu bir müddətdən sonra (kifayət 
qədər uzun müddətdən sonra) əldə edir.

---

Sorğu edilən resursların əvəz olunması proqramın yeri-nə yetirilməsinin dayandırılmasına 
səbəb olur və nəticədə prosessor çox vaxt boş dayanmış olur. Kompüterdən istifadənin effektivliyini 
artırmaq üçün oxşar resurslara malik olan tapşırıqlar bir yerdə yığılmağa başlanır və beləliklə, 
tapşırıqlar paktlərini yaradırlar.
Paket emalının ilk sistemləri əmələ gəlirlər ki, onlar paketdəki bir proqramın digər proqram 
arxasınca işə salın-masını sadəcə olaraq, avtomatlaşdırır və bununla da, proses-sorun yüklənilmə 
əmsalını artırırlar. Paket emalı sisteminin həyata keçirilməsində tapşırıqların idarəsi üzrə formalizə 
olun-muş dil işlənilir ki, onun köməkliyi ilə proqramçı sistemə və operatora məlumat verirdi ki, o, 
hesablama maşınında hansı işi yerinə yetirmək istəyir. Paket emalı sistemləri müasir əməliyyat 
sistemlərinin bir nümunəsi oldu, onlar hesablama prosesinin idarə olunması üçün təyin olunan ilk 
sistem proq-ramları oldular.