MühaziRƏ konspektləRİ Qiyabi təhsil alan tələbələr üçün yardımçı vəsait Bakı- 2002
Ümumi psixologiya. Prof. A. V. Petrovskinin redaktəsi ilə
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
Ümumi psixologiya. Prof. A. V. Petrovskinin redaktəsi ilə. Pedaqoji institut tələbələri üçün dərslik Bakı, Maarif, 1982, s. 8. 2 И.М.Сеченов Рефлексы головного мозга.Избранные философские психологические произведения.М.Госполитиз- дат, 1974, c. 176. 6 downloaded from KitabYurdu.org Heyvanlardan fərqli olaraq insanda ikinci siqnal sistemi də vardır. Bu siqnal sistemi tələffüz edilən, eşidilən və oxunan sözlərdən ibarətdir. Psixikanın insana məxsus olan ali səviyyəsi şüurdur. İnsan şüuru bizi əhatə edən aləm haqqında biliklərlə tanış edir. Şüurun strukturunda ən mühüm idrak prosesləri iştirak edir, onların köməyi ilə insan daim öz biliklərini zənginləşdirir. Beyinə təsir edən qıcıqlandırıcıların əks olunması ilə şüurda ətraf aləmin hissi mənzərəsi yaranır və insan dərk edir. Əgər idrak proseslərindən hər hansı biri (duyğu, qavrayış, hafızə, təxəyyül, təfəkkür və s.) pozularsa, şüurda da pozğunluq yaranar. Şüurun izah edilməsində digər mərhələ onun "mən"ini "qeyri- mən"dən fərqləndirməkdən ibarətdir. Yəni mənlik şüurunun həyata keçirilməsi, formalaşması prosesi baş verir. Şüurun üçüncü bir xarakteristikası da vardır ki, o da insanın qarşıya qoyduğu məqsədə uyğun olaraq onun fəaliyyətinin təmin olunmasından ibarətdir. Məqsədli fəaliyyət zamanı, şüurda onun motivləri əmələ gəlir, zəruri hallarda bəzi düzəlişlər edilir, iradi qərar qəbul olunur və s. Nəhayət, şüurun dördüncü bir xarakteristikası da vardır ki, buraya, yəni insan şüuruna hisslər aləminin daxil olması ilə əlaqədar olaraq şəxsiyyətlərarası emosional qiymətlərin olmasıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, şüurun formalaşmasının zəruri şərtini dil təşikl edir.Nitq vasitəsilə isə zəruri biliklər toplanır və ifadə olunur. A.İ Gertsen yazmışdır ki, "hər bir adam kökləri az qala Adəmin cənnətinə gedib çıxan dəhşətli qenealogiya ağacına istinad edir; bizim arxamızda sahil dalğalarının arxasında olduğu kimi, bütün okeanın -ümumdünya tarixinin gücü hiss olunur bu anda bütün əsrlərin fikri bizim beynimizdədir" 1 . Dil hər hansı bir insan tərəfindən mənimsənilir və onun real şüuruna çevrilir. Dilin köməyi ilə cəmiyyətin çoxəsrlik praktikasında əldə edilən təcrübədən istifadə edilir. Bir çox alimlərin (İ.R.Pavlov və b.) apardıqları ekspe- rimentlərə əsasən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, yalnız bə- lədləşmə manipulyasiyası sahəsində bəzi heyvanlar situativ Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|