MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Mətbəx qablarının və qab-qacağın yuyulması və  dezinfeksiyası 
Xörəyi  yedikdə  qab-qacağa  müştərilərin  əllərinlən  və  ağzından  müxtəlif 
mikroorqanizmlər  düşə  bilər.  Qab-qacağı  pambıqla  silib  bakterioloji  analizdən 
keçirdikdə  onlarda    stafilokokklar,  hemolitik  sarılıq,  bağırsaq  çöpləri,  bəzən  də 
vərəm bakteriyaları tapırlar. 

---

224 
 
Qab-qacağı əllə yumaq üçün üç bölməli vannalardan istifadə edirlər (40x45x40 
sm).  Əvvəlcə  boşqabların  dibində  qalan  xörəyi  silib  təmizləyirlər.  Sonra  birinci  iki 
bölməni 45-50
o
C-ə qədər qızdırılmış su ilə doldururlar. Qabları yağdan və başqa üzvi 
maddələrdən  daha  yaxşı  təmizləmək  üçün  isə  birinci  şöbəyə  yağı  yuyub  aparan 
maddələr  –  susuz  soda  (1%),  kül  və  s.  tökürlər.  Qabları  birinci  bölmədə  liflə 
yuduqdan sonra ikinci bölməyə yığırlar, burada yuma prosesini başa çatdırırlar. İkinci 
bölmədə dezinfeksiya üçün suyun hər litrinə 10%-li xlorlu əhənğ məhlulundan 10 ml 
tökürlər. Sonra boşqabları məftildən hörülmüş zənbilə qoyur və üçüncü şöbədə qaynar 
suyun  altında  yuyur,  yaxud  üzərinə  qaynar  su  gəzdirirlər.  2-3  dəqiqədən  sonra  isə 
boşqablarla birlikdə səbəti çıxarırlar. Təmizlənmiş və dezinfeksiya edilmiş boşqabları 
böyrü  üstə  tərəcələrə  yığırlar,  isti  qablar  tez  quruduğu  üçün  isə  onları  dəsmalla 
qurulamaq lazım gəlmir. Stəkan və nəlbəkiləri ayrı-ayrı vannalarda iki dəfə yuyurlar. 
İri  iaşə  müəssisələrində  (xüsusən,  özünəxidmət  müəssisələrində)  qabları  tez 
yumaq  və  dezinfeksiya  etmək  üçün  xüsusi  qabyuyan  maşınlar  vardır.  Bunlar  da 
qabları hərəkət edən konveyerlərə əvvəlcə yuyulmaq, sonra isə dezinfeksiya olunmaq 
üçün su şırnağı altında verirlər. 
Müştərilərə xidmət otaqlarına – vestibül, qarderob, ayaqyolu və əlüzyuyanlar 
aiddir.  Əlüzyuyulan  yerdə  «elektrik  əlüzyuyubqurudanı»  qoyulmalıdır  ki,  o  əlləri 
quru  isti  hava  ilə  qurudur.  Müştərilərə  xidmət  göstərmək  üçün  əsas  otaq  nahar 
salonudur, o rahat, təmiz, geniş (hər adama 1,25 m
2
), işıqlı olmalı və havası yaxşı 
dəyişilməlidir. 
Burada 
stollar 
bir-birindən 
azı 
1,5 
m, 
özünəxidmət 
yeməkxanalarında  isə  2  m-ə  qədər  aralı  olmalıdır.  Açıq  rəngli  plastik  kütlə 
çəkilmiş stollar gigiyenik cəhətdən çox əlverişlidir. 
Nahar  zallarında  və  ya  ayrıca  otaqda  bufet  də  olur.  Özünəxidmət 
yeməkxanalarında  bufeti  salona  girilən  yerdə  yerləşdirmək  lazımdır.  Bufetdə 
tozdan və milçəkdən qorumaq üçün yeyinti məhsullarının üzərini örtmək lazımdır. 
Tez  xarab  olan  yeyinti  məhsullarını  soyuducu  vitrinlərdə  və  soyuducu  şkaflarda 
saxlayırlar.  Bufetə  boşqabları  və  cihazları  ümumi  qabyuyulan  yerdən  gətirirlər. 
Stəkanlar  və  fincanlar  tez-tez  çirkləndiyi  üçün,  adətən  onları  bufetdə  yuyurlar. 
Bunların bayır tərəfi müştərilərin ağzına dəyib daha çox çirklənir deyə stəkanların 
həm  bayır  tərəfini,  həm  də  içərisini  yaxşı-yaxşı  yumaq  lazımdır.  Stəkan  və 
fincanları fəvvarə vuran su ilə yuyurlar. 
Ticarət  və kütləvi qidalanma  müəssisələrinə göstərilən sanitar tələblərdə əsas 
məqsəd  qida  məhsullarına  mikrobların  düşməməsini,  qida  zəhərlənmələrinin  baş 
verməməsini,  həmçinin  qida  məhsullarına  sağlamlıq  üçün  ziyanlı  olan  üzvi  və 
qeyri-üzvi maddələrin düşməsini minimuma endiriməkdən ibarətdir.