MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Qeyri-mexaniki avadanlıqların, inventarların sanitar səciyyəsi 
Qida  məhsullarının  və  kulinar  məmulatlarının  emalı  üçün  istifadə  olunan 
stolların işlədilməsinə Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən bu məqsədlər üçün istifadəsinə 
icazə verilən örtük olmalıdır. Stolların örtüyü tikişsiz, küncləri dəyirmi, örtük səthi 
hamar olmalı və onlar stolun əsasına yatmalıdır. 
Bu məqsədlə, sanitar cəhətdən uyğun gələn boru gövdəli, paslanmayan polad, 
yağlı boya ilə rənglənmiş bütöv-metallı stollardan istifadə daha sərfəlidir. 
Xəmiri  hazırlamaq  üçün  hamar  yonulmuş  və  yerinə  möhkəm  taxılan  qapaqlı 
ağac  stollardan  istifadə  olunur.  Onlar  möhkəm  ağac  növlərindən  (palıd,  fıstıq, 
göyrüş) hazırlanır. 
İstehsalat  vannaları  –  tərəvəzi,  əti,  balığı  və  digər  məhsulları  yumaq  üçün 
istifadə olunur  və paslanmaya davamlı  materialdan  hazırlanır. Gigiyenik cəhətdən 
ən  yaxşı  material  paslanmayan  polad  hesab  olunur.  Həmçinin  minalanmış, 
düralüminiumlu,  alüminium  təbəqəli  vannalara  da  icazə  verilə  bilər.  Vannaların 
optimal  ölçüsü  (mm):  uzunluğu  710-1000,  eni  600-700,  dərinliyi  420-450, 
döşəmədən hündürlüyü 900 olur. 
Qabları  yumaq  üçün  vannalar  paslanmayan  poladdan  hazırlanır.  Alüminium 
və onun xəlitələri bu məqsəd üçün az yararlıdır, çünki yuyucu məhlullar ilə əlaqədə 
o, qaralır və qüsurlu olur. Vannaların optimal ölçüsü (mm-lə): ümumi hündürlüyü 
900  olmaqla  500x500x300  olmalıdır.  Vannanın  ölçüsünün  böyük  olmaması  çirkli 
yuyucu məhlulu və suyu tez-tez dəyişməyə imkan verir. 

---

230 
 
Suyu  buraxmaq  üçün  deşikdəki  tıxacı  (oymanı)  vannanın  dibi  səviyyəsində 
edirlər  ki,  orada  olan  bütün  suyu  buraxmaq  mümkün  olsun.  Suyu  buraxmaq  üçün 
deşik  vannanın  küncündə  yerləşir,  bu  qabları  yumaq  və  yaxalamağa  maneçilik 
törətmir. 
Əti doğramaq üçün stullar diametri 50 sm və hündürlüyü 80 sm ölçüdə bütöv 
ağac  gövdədən  hazırlanır.  Onların  əlverişli  hərəkəti  üçün  və  təmizləmək  üçün 
rahatlıq məqsədilə üzərlərinə hündürlüyü 15-20 sm olan metal ayaqlar düzəldirlər, 
əlverişli yumanı təmin etmək üçün isə xaricdən yağlı boya ilə rəngləyirlər. 
İaşə  müəssisələrində  çoxlu  miqdarda  şkaflardan  isə  istifadə  olunur  (quru 
məhsullar,  qablar  və  inventar  üçün).  Onların  hamısında  15-20  sm  hündürlüyündə 
ayaqlar  olmalıdır.  Bu  onların  altında  olan  döşəmədə  müvafiq  sanitar  vəziyyətini 
saxlamağa  imkan  verir.  Şkafın  üstü  hamar  və  qabağa  meyilli  olmalıdır.  Bölgü 
taxtası üçün bərk ağac növündən istifadə olunur. O, hamar, çatsız və kifayət qədər 
qalın olmalıdır ki,  işləndikcə  üzünü  yonub düzəltmək  mümkün olsun.  Bütöv ağac 
parçası gigiyenik cəhətdən yaxşı hesab edilir. 
Bölgü taxtasının  yan  uzun tərəfi və ayağı aşağıdakı kimi dəqiq  markalanmalıdır: 
çiy ət üçün – ÇƏ; çiy balıq üçün – ÇB; çiy tərəvəz üçün – ÇT; bişmiş ət üçün – BƏ; 
bişmiş balıq üçün – BB; bişmiş tərəvəz üçün – BT; ətli qastronomiya məhsulu üçün – 
ƏQ; balıqlı qastronomiya məhsulu üçün – BQ; turşudulmuş tərəvəz üçün – TT; çörək 
üçün – Ç. 
Taxta (lövhə) müəyyən sexlər və iş yerlərinə təhkim edilməklə, həmin binada 
da saxlanmalıdır. Müəssisədə hər addan (taxtadan)  iki dəstdən az olmayaraq, yeni 
paylama  lövhəsinin  (taxtasının)  ehtiyatı  olmalıdır.  Polistrol  və  polietilendən 
sinilərdə hazırlanır. 
Sanitar  qaydalarına  uyğun  olaraq  150  və  daha  çox  sayda  oturacaq  yeri  olan 
yeməkxanalarda,  hazırlama  lövhəsinin  (taxtasının),  soyuducu  və  ət  sexlərindəki 
inventarın  emalı  xüsusi  avadanlıqlarla  təchiz  olunmuş  yuyucu  vannalarda  həyata 
keçirilməlidir.  Vannalara  soyuq  və  isti  su  çəkilib  onlar  kanalizasiya  xəttinə 
birləşdirilir. 

---

231 
 
Bütün  istehsalat  sexlərində  qida  tullantılarını  yığmaq  üçün  20  litrdən  az 
tutumu olmayan, qapaqla təchiz olunmuş pedallı çəlləklər nəzərdə tutulur. 
Avadanlıqlar elə  yerləşdirilməlidir ki,  xammalın,  yarımfabri-katların  və  hazır 
məhsullar  axınının  birgə  aparılması,  görüşməsi,  yaxud  çarpazlaşması  istisna 
edilsin. 
İsti  sexdə  isə  əmək  şəraiti,  texniki  təhlükəsizliyi  ciddi  yerinə  yetirməyi  tələb 
edir. Ona görə də oradakı avadanlıqların yerləşməsi, iş yerinin səmərəli təşkilini və 
işçilərin sex üzrə minimal hərəkətini təmin etməlidir. 
Bu  gigiyenik tələblərə ən çox cavab  verəni, avadanlıqların bölməli  xətt  üzrə, 
yerləşməsidir.  O,  texnoloji  proseslərin  müxtəlif  mərhələlərinin  əlverişli  əlaqəsini 
və  ardıcıllığını,  məhsulların  və  işçilərin  qısa  hərəkətini  təmin  edir  ki,  bu  da  peşə 
zədələnmə  hadisələrinin  sayını  azaltmağa  və  əmək  məhsuldarlığını  artırmağa 
imkan  verir.  Avadanlıqların  xətt  prinsipi  üzrə  yerləşdirilməsi,  istehsal  sahəsindən 
qənaət  etməyə  imkan  yaradır,  həmçinin  yerli  küləkləmə  sistemi  quruluşunu  və  iş 
yerinin işıqlanmasını asanlaşdırır. 
İş  yerinin  təşkilində,  avadanlıqların  yerləşməsinin  paylama  xəttinə  görə 
istiqamətini  nəzərə  almaq  vacibdir.  Ən  optimal  variant  pilətə  xəttinin  paylama 
xəttinə perpendikulyar yerləşməsidir. 
Avadanlıqlar  arasında  məsafənin,  həmçinin  mexaniki  və  qeyri-mexaniki 
avadanlıqların  əlverişli  və  səmərəli  düzülüşündə  də  sanitar  normalarına  riayət 
etmək  vacibdir.  Belə  ki,  avadanlıqların  texnoloji  xətləri  arasında  məsafə  və  istilik 
ayıran  avadanlıq  xəttinin  eni  1,5  m;  divarla  pilətə  arasında  məsafə  1,25  m-dən; 
istilik ayıran, texnoloji avadanlıq xətlərlə paylama xətti arasında məsafə 1,5 m-dən 
az olmamalıdır. 
Pilətədə  bir  işçi  üçün  iş  yerinin  eni  1,25  m;  avadanlıqdan  azad  sahə  5-5  m
2
-
dən az olmamalıdır. Xörək bişirilən qazanların pəncərənin yanında yerləşdirilməsi 
məsləhət  deyildir.  Belə  ki,  şüşənin  tərləməsi  nəticəsində  sexin  təbii  işıqlanması 
azalır. Divarla qazan arasındakı məsafə isə, onların tutumundan asılı olaraq 0,5-1,2 
m-dən, qazana xidmət etmək üçün sahə 1 m
2
-dən az olmamalıdır. 

---

232 
 
Zalda 
quraşdırılan 
universal 
paylama 
xətti 
müştərilərin 
axınına 
perpendikulyar  yerləşməlidir  ki,  vahid  zaman  ərzində  çoxlu  adamlara  xidmət 
etmək mümkün olsun.