MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

reinfeksiya  adlanır.  Birinci  infeksiya  ləğv  edilənə  qədər  eyni  törədici  ilə 
orqanizmin yoluxmasına superinfeksiya deyilir. Buna malyariya, sarı yara, süzənək 
kimi xəstəlikləri misal göstərmək olar. 
Yoluxmuş  orqanizmin  sağalma  dövründə  prosesin  yenidən  şiddətlənməsinə 
residiv adı verilir. Klinik əlamətləri aşkar nəzərə çarpmayan infeksiya simptomsuz 
infeksiya 
adlanır.  Yoluxucu 
xəstəliklərə  diaqnoz  qoyulmasında  klinik 
əlamətlərdən,  bakterioloji  müayinələrdən  və  xüsusi  immunitet  reaksiyalarından 
geniş istifadə olunur. 
Ümumiyyətlə,  xəstə  və  ya  xəstəlikdən  sacalıb,  lakin  uzun  müddət  həmin 
xəstəliyin  mikroblarını  gəzdirən  insan  və  ya  heyvanlar  basil  daşıyanlar  adlanır  ki, 

---

78 
 
bunlar da yoluxma mənbəyi ola bilər. Yoluxmalar kontakt – məişət yolu ilə, hava, su, 
yeyinti məhsulları, qan soran həşəratlarla, torpaqla, heyvanlarla (gəmiricilərlə) yayıla 
bilər. 
Yoluxmanın  yayılma  formaları  müxtəlifdir.  Xəstəlik  tək-tək  hallarda  təsadüf 
olunduqda  buna  sporadik  hal  deyilir.  Eyni  bir  mənbədən  yayılan  çoxlu  miqdarda 
adamların xəstələnmə hallarına epidemiya, epidemiyanın yayılıb bütün ölkələri və 
hətta qitələri əhatə etməsinə pandemiya adı verilir. 
Hər  hansı  bir  yoluxucu  xəstəlik  müəyyən  bir  ərazidə  uzun  müddət  davam 
edirsə, bu forma endemiyadır. 
Qeyd etmək lazımdır ki, orqanizmə düşmüş hər bir xəstəlik törədicisi həmişə 
xəstəlik törədə bilmir, belə hallar bədəndə immunitetin olması ilə izah edilir. 
İmmunitet (immunitos - hər hansı şeydən azad olmaq). Orqanizmin xəstəliyə 
tutulmamaq  qabiliyyətinə  və  ya  orqanizmin  yoluxucu  xəstəliyə  davamlılıcına 
immunitet deyilir. 
İmmunitet mikrobun və ya onun həyat fəaliyyəti məhsullarına qarşı orqanizmin 
verdiyi  mürəkkəb  kompleks  fizioloji  müdafiə  reaksiyasıdır.  Bu  mürəkkəb  prosesin 
orqanizmdə  inkişafında  mərkəzi  sinir  sistemi  başlıca  rol  oynayır.  İmmunitetlə 
əlaqədar  olaraq  orqanizmdə  əkscisimlər  (antitellər)  əmələ  gəlir.  Mikrobun  toksininə 
qarşı qeyri-həssaslıqda immunitetdən başqa, onun qeyri-spesifik amilləri də, xüsusilə 
reaktivliyi,  iltihab,  maddələr  mübadiləsinin  dəyişilməsi,  dəri  və  selikli  qişalar,  limfa 
düyünləri, fermentlər və s. böyük rol oynayır. 
Orqanizmin  davamlılığında  iştirak  edən  qeyri-spesifik  amillərin  cəminə 
rezistentlik deyilir. 
L.Paster  və  onun  əməkdaşları  bir  neçə  xəstəliyin  (pasterelloz,  qarayara  və 
quduzluq)  törədicilərinin  zəifləşdirmə  üsulunu  müəyyən  edərək,  onlara  qarşı 
peyvənd  vasitəsi  (vaksin)  hazırlamışlar.  Sonralar  mikrobdan  hazırlanmış  peyvənd 
vasitəsi  A.Pasterin  təklifinə  görə  vaksin  və  onun  işlədilməsi  üsulu  vaksinasiya 
adlandırılmışdır.