MühaziRƏ MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyenanin iNKİŞAF tariXİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ

Taxıl və un məhsullarının gigiyenası 
Taxıl  və  un.  Əhalinin  qida  rasionunun  50%-dən  çoxu  taxıl  məhsullarının 
payına düşür. Taxıl  məhsulları karbohidratların (50%-ə qədər), bitki zülalının (30-
40%), həmçinin B qrup vitaminlərin və mineral duzların əsas mənbəyidir. 
Taxılın  və  unun  keyfiyyətinin  aşağı  düşməsi,  onda  mikroorqanizmlərin 
(bakteriyaların,  mikroskopik  göbələklərin)  inkişafı,  alaq  qatışıqlarının  olması, 
həmçinin anbar zərərvericiləri ilə əlaqədar ola bilər. Saxlanma şəraitinin pozulması 
(saxlanma yerində havanın temperaturunun və nəmliyinin artması) taxılda və onun 
emal  məhsullarında  (un,  yarma,  çörək-bulka  məmulatlarında)  mikroorqanizmlərin 
və onların toksinlərinin intensiv inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır. 
Bu  toksinlərlə  yoluxmuş  qidanı  qəbul  etdikdə,  qida  zəhərlənmələri  – 
mikotoksikozlar  baş  verə  bilər.  İnsan  üçün  ən  çox  patogen  Fusarium  göbələk 
cinsinin  törətdiyi  çovdar  mahmızı  və  sürmə  xəstə-liyidir.  Çovdar  mahmızının 
taxılda  0,5%  qatışığına  yol  verilir.  Unda  sürmənin  miqdarı  0,6%-dən  yuxarı 
olmamalıdır.  Mikotoksikozlar  Aspergillus,  Penicillium  mikroskopik  göbələk 
cinslərinin  metabolitləri  ilə  yoluxmuş,  aflatoksinlər  və  digər  zəhərli  maddələr 
toplanmış  taxılı  və  onun  emal  məhsullarını  istifadə  etdikdə  də  baş  verə  bilər. 
Aflatoksinlərlə  çirklənmiş  müxtəlif  dənli  bitkilərin  qatışığı  olan  yemlərlə 
heyvanların (hinduşka, cücə, buzov) kütləvi zəhərlənmələri çox qorxuludur. 
Qidanın  aflatoksinlərlə  çirklənməsi  insanda  müxtəlif  formalı  zəhərlənmələr 
əmələ gətirə bilər. 
Dənli  bitkiləri  sanitar  cəhətdən  qiymətləndirərkən,  qida  zəhərlənmələrinə 
səbəb  olan  zəhərli  alaq  qatışıqlarının  miqdarını  nəzərə  alırlar.  Belə  qatışıqlara 
qaramuq, safoa, vyazel və başqaları aiddir (0,04%-dən çox olmayaraq). 
Unda  metal  qatışıqlarının  miqdarı  1kq-a  3mq,  metal  hissəciklərin  ölçüsü 
0,3mm,  ayrı-ayrı  hissəciklərin  kütləsi  isə  0,4mq-dan  çox  olmamalıdır.  Əgər  unda 
qum  qatışığı  aşkar  edilibsə,  o  satışa  yaramır.  Bütün  növ  unların  nəmliyi  15%-dən 
artıq olmamalıdır.