Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Kontakt donmalar 
- Kontakt donmalar mənfi 40°C və daha aşağı temperaturadək soyumuş 
metallik əşyalara bədənin açıq hissələri ilə toxunduqda belə donmalar baş verir. Kontakt donmalarda 
gizli dövr olmur və əksər hallarda I-III dərəcəli donmalar müşahidə edilir. 
Təxirəsalınmaz ilk tibbi yardım - 
Reaktivliyəqədərki dövrdə ilkin yardım insanın özü-
özünə, yoldaşın-yoldaşa köməyi şəklində həyata keçirilir: Hadisə yerində donmuş nahiyə, suluqlar 
olmazsa, periferiyadan mərkəzə doğru təzə qarla, spirtlə ovuşdurulur və üzərinə isti parça ilə sarğı 
qoyulur. 
Zərərçəkmiş şəxs isti yerə gətirilir, donmuş ətraf hərarəti 17-18°C olan suya salınır, tədricən 
vannadakı suyun temperaturu 36°C-ə çatdırılır və suda ətrafın massajı aparılır; İçməyə isti maye 
verilir; Xəstə isti geyimlərə, yorğana bükülür; Qulaqların, burunun və yanaqların donması zamanı 
həmin nahiyələr təmiz isti əllə, yaxud yumşaq parça ilə qızarana qədər ovuşdurulur və spirtlə silinir; 
Xəstələrə ağrıkəsicilər (2%-li 1ml promedol, 2-4ml 50%-li analgin və s.), spazmolitiklər (2%-li 2ml 
no-şpa, 2,4%li 5-10 ml eufillin, 1-2 ml 0,2%li platifillin, 1-2 ml 2%-li papaverin və s.), antikoaqulyant 
olan 5000 TB heparin və ürək-damar dərmanları (2,0 ml kordiamin, 2ml 20%-li kamfora və s.) 
vurulur. Xəstə stasionara göndərilir. 

---

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
82
MÖVZU 40
 
 
Terminal vəziyyətlər. Göstərilən ilk tibbi yardım 
Asfiksiya, massiv qanitirmə, şok və s. bu kimi hallardan sonra insanlarda terminal vəziyyət baş 
verir. 
Həyatın ölümə keçid mərhələsinə terminal vəziyyət deyilir. 3 mərhələdən ibarətdir. 
Predaqonal dövr 
– M.S.S fəaliyyətin pozulması dərinləşir. Orqanizmin müdafiə funksiyaları 
nəticəsində nəbz tezləşir, tənəffüsün sayı çoxalır. Qısa bir müddətdə xəstə koma halına düşür: huş itir, 
klonik və tonik qıcolmalar müşahidə olunur, patoloji reflekslər əmələ gəlir, bəbəklər genəlir, işığa 
qarşı reaksiyası itir. Qan-damar sisteminin fəaliyyəti enir patoloji tənəffüs müşahidə olunur (Ceyn-
Stoks, Kusmaul) – bunlar hamısı beyin qabığının fəaliyyətinin sönməsini göstərir. 
Aqonal dövr 
- (canvermə dövrü) – arefleksiya,dərinin kəskin avazıması, tənəffüs hərəkətləri 
çox zəif, əsasən köməkçi əzələlərinin iştirakı ilə baş verir. Nəbzi çox zəif olur. A/T təyin edilmir. 
Klinik ölüm 
– ürəyin tənəffüsün fəaliyyəti dayanır. Ətrafa sinir sisteminin reaksiyası itir. Bu 
mərhələ bir neçə dəqiqə davam edir. Bu hal 5-6 dəqiqədən daha uzun müddət də ola bilər. Sonra beyin 
qabığında proseslər baş verir klinik ölüm bioloji ölümə keçir. 
Bioloji ölümün əlamətləri: İri arteriyaların boşalması, işığa qarşı reaksiyanın olması, buynuzlu 
qişanın bulanması və refleksin olmaması, qeyri- ixtiyari sidik və nəcis ifrazı, ölüm ləkələrinin əmələ 
gəlməsi. 
Terminal vəziyyətlərin müalicə kompleksinə reanimasiya tədbirləri deyilir: 
Reanimasiya tədbirlərinin dərhal aparılması bioloji ölümün qarşısını ala bilər. Müşahidə olunan 
həyat əlamətləri bunlardır: 
1. Ağrıya qeyri-iradi reaksiya. 
2. Aretriyaların üzərində nəbzin əllənməsi – yuxu arteriyası, bud arteriyası.
3. Tənəffüsün olması – döş qəfəsinin və qarının hərəkəti əsasında qoyulur. 
4. Bəbəklərin işığa qarşı reaksiyasının olması gözün birinin önünə əli tutub, bir qədər saxlayıb 
qəflətən çəkirik – bu zaman bəbəkləri daralır. 
5. Buynuz qışasının refleksinin olması (əl vuranda göz qırpılır). Bütün bunlar ölümün şübhəli 
əlamətləri adlanır və təxirəsalınmaz reaksiya tədbirlərinin aparılmasını tələb edilir.