Mühazirə Müəllim: dos. İsgəndərzadə H. Q. MÜQƏddimə "Kompüterlərin tətbiqi nəzəriyyəsinin əsasları"

Sürüşkən nöqtəli ədədlərin tərtibləri üzərində əməllərin icrası,
mikroproqramlı təsviri 
 
 
Kompüterdə sürüşkən nöqtəli X
1
= m
1*
S
p
1 
və X
2
= m
2*
S
p
2 
ədədləri üzərində hesab əməllərinin 
yerinə yetirilməsi zamanı ədədlərin mantissaları (normallaşdırılmış) və tərtibləri üzərində ayrı-
ayrılıqda hesab əməllərinin yerinə yetirilməsi tələb olunur. Belə ki:
Z= X
1
* X
2
; Z= X
1 
+ X
2
; Z= X
1 
/ X
2
və Z= X
1
- X
2
əməllərinin yerinə yetirilməsinin 
mikroproqramlı təsvirlərinə və onların izah olunmasına baxaq. 
Sürüşkən nöqtəli Z= X
1
* X
2
ədədlərin vurulması zamanı vuruqların mantissaları (m
1
və m
2
) 
və tərtibləri (p
1 
və p
2
) üzərinə heç bir əlavə şərt qoyulmadan vuruqların mantissaları sabit nöqtəli 
ədədlərin mantissaları kimi vurulur, vuruqların tərtibləri isə toplanır, yəni: 
Z= X
1
* X
2
= m
1*
S
p
1
*
m
2*
S
p
2 
= (m
1* 
m
2
) S
p
1
+ p
2
Əgər m
1
və m
2
vuruqların mantissaları normallaşdırılmamış şəkildə təsvir olunarsa, onların 
normallaşdırılmsı tələb olunur. Məsələn m
1*
S
p
1
vuranın mantissası normallaşdırılmamış şəkildə 
təsvir olunarsa onun normallaşdırılmış şəkildə təsviri aşağıdakı kimi olar: 
Z= X
1
* X
2
= m
1
:=(R(q) m
1
) 
*
S
p*
*
m
2*
S
p
2
= m
1
*
*
S
p*
*
m
2*
S
p
2 
= (m
1
*
*
m
2
)
*
S
p
1
* + p
2
Harada ki, m
1
:=(R(q) m
1
) = m
1
*
və S
p
1
+q
= S
p*
Z= X
1 
/ X
2
bölmə əməlinin yerinə yetirilməsi ümumi halda
Z= X
1 
/ X
2 = 
m
1*
S
p
1
/
m
2*
S
p
2
= (m
1
/
m
2
) S
p
1
- p
2
kimi icra olunur. Yəni, bölünənin (m
1
) mantissası sabit nöqtəli bölmə qaydası üzərə bölənin 
mantissasına bölünür, onların tərtibləri isə çıxılır.Vurma əməlinin yerinə yetirilməsindən fərqli 
olaraq, bölmə əməlinin icra olunmasında müəyyən şərtlər irəli sürülür. Bu şərtlərin tələbi ondan 
ibarətdir ki, bölünənin mantissası (m
1
) bölənin mantissasından (m
2
) modulca kiçik olmalıdır. 
Deməli; │m
1 
2
│, yəni, │m
1
/
m
2
│<1 olmalıdır. Əks halda, │m
1 
>m
2
│olduqda bu o deməkdir 
ki, │m
1
/
m
2
│> 1-S
-n 
olacaqdır. Bu isə normallaşdırma şərtinin pozulması deməkdir. 
Beləliklə, bölmə əməlinin icra olunması üçün │m
1
/
m
2
│< 1-S
-n 
olmalıdır, əks halda
│m
1
/
m
2
│<1 şərti ödənənə kimi bölünənin mantissası (m
1
) 1-S
-n 
fərqi qədər sağa 
sürüşdürüldükdən R(m
1
) sonra, onun tərtibinin üzərinə hər sürüşmədən sonra bir vahid p
1
+1 əlavə 
etmək lazımdır. Bu halda bölmə əməli yuxarıda qeyd etdiyimiz şərtlər nəzərə alınmaqla 
mikroproqram təsvirində aşağıdakı kimi yerinə yetirilir. 
Z= m
1*
S
p
1
/
m
2*
S
p
2
= m
1*