Mühazirə Müəllim: dos. İsgəndərzadə H. Q. MÜQƏddimə "Kompüterlərin tətbiqi nəzəriyyəsinin əsasları"

+ 
+ 
(y)
d 2-10 
= 0. 0100 0001 0110,0111 0110 Y
ə
=0.0100 0001, 0110 
(z)
d 2-10 
= 0. 0111 0011 1011,1000 1000 (z)
ə 2-10
= 1.1010 1000, 11 
0 1 
+ 0000 00000110 0000 0000 0110 0000,0110 
(z)
ə 2-10
=10.0000 1001, 0011 
(z)
d 2-10 
= 0. 0111 0100 0001, 1000 1000 + 
1 
(z)
ə 2-10
= 0.0000 1001, 0100 
Z = + 7 4 1 , 8 8
Kompüterdə 2-lik 10-luq ədədlər üzərində toplama əməli ikilik cəmləyicilər üzərində 
reallaşdırılsa da tetradaların korreksiya edilməsi nəzərə alındığından onun üçün əlavə toplama 
vaxtı tələb olunur. Bu halda toplama əməlinin yerinə yetirilməsi sürəti azalmış olur. Bunun aradan 
qaldırılması üçün, yəni toplama əməlinin yerinə yetirilməsini sürətləndirmək üçün 2-lik 10-luq 
xüsusiləşdirilmiş cəmləyicilərdən istifadə olunur. Xüsusiləşdirilmiş cəmləyicinin struktur sxemi 
şəkil 5-də təsvir olunmuşdur.
Şəkil 5. Xüsusiləşdirilmiş ikilik onluq cəmləyici
s
1
,
s
2
, s
3
, s
4 
-
2-10-luq ədədlərin korreksiya edilməsindən əvvəl alınan cəm.
s
1
ı 
÷ s
4
ı 
– isə korreksiya edildikdən sonra alınan cəm.
c
0
÷c
4 
qonşu kiçik mərtəbələrdən keçid rəqəmi. 
2-10-luq cəmləyici sxemlərin də adi ikilik cəmləyicilər üzərində qurulduğunu nəzərə alaraq 
onları həm yaddaşlı və həm də yaddaşsız – kombinasion cəmləyici sxemlər kimi qurmaq olar. 
Yaddaşlı ikilik cəmləyicidə toplananların birinci operandı cəmləyicidə, ikinci operandı isə 
operandlar registrində yadda saxlanaraq cəmləyicinin uyğun girişinə verilir və τ–keçid 
prosesindən sonra cəmləyicinin çıxışında cəm (nəticə) alınır. Bu halda toplama mikroproqramı 
SM:=SM+Y kimi təsvir olunur. Kombinasion cəmləyicilərdə isə toplananların hər iki operandı 
paralel olaraq eyni zamanda cəmləyicinin girişlərinə verilir və keçid prosesinin sonunda 
operandlara uyğun cəm alınır və mikroproqramda SM := X + Y – kimi ifadə olunur.