§ 8. Beton qarışığının qəlibə qoyulması, sıxlaşdırılması və
ona qulluq edilməsi. Betonun keyfiyyətinə nəzarət
Beton qarışığının qəlibə qoyulması. Beton işlərində ən çox zəhmət və enerci tələb edən əməliyyatlardan biri beton qarışığının qəlibə qoyulması və qəlibdə sıxlaşdırılmasıdır. Hazırda bu işlər betonqablaşdırıcı və betonpaylayıcı maşınların köməyi ilə yerinə yetirilir.
Beton qarışığının sıxlaşdırılması. Beton qarışığını qəlibə qoyduqdan sonra onu müxtəlif üsullarla sıxlaşdırırlar: vibrasiyalama (titrətmə), presləmə, mərkəzdənqaçma, vakuumlama.
Vibrasiyalama. Qəlibə qoyulmuş beton qarışığının bu üsulla sıxlaşdırılmasının mahiyyəti ondan ibarətdir ki, beton qarışığına 0,20,5 mm amplitudada yüksək tezlikli (dəqiqədə 30006000) titrəmə verilir. Titrəmə nəticəsində beton qarışığı axan kimi olur və qəlibi sıx doldurur. Vibratorlar vasitəsilə axarlığı az olan, hətta bərk beton qarışığını belə qəliblərə sıx doldurmaq mümkündür.
Beton qarışığını mexaniki üsulla sıxlaşdırmaq üçün müxtəlif tipli vibratorlardan istifadə edilir. Mühərrikinin növünə görə elektromexaniki, elektromaqnit, pnevmatik və başqa tipli vibratorlar vardır. Elektromexaniki vibratorlar daha geniş yayılmışdır.
Səthi vibratorlar. Döşəmə, tava, yol və bu kimi açıq səthli konstruksiyaların sıxlaşdırılmasında səthi vibratorlar (şəkil 6.6, a) tətbiq edilir. Belə vibratorlarda beton qarışığına titrəmə vibratora bərkidilmiş metal lövhə vasitəsilə verilir. Betonun içərisinə yayılan titrəmənin dərinliyi 2030 sm olur. Vibratorun bir yerdə titrəmə müddəti 1 dəqiqə olur, sonra isə o, başqa yerə köçürülür.
Dərinlik vibratorları. Bünövrə, tir, sütun, və s. bu kimi armaturlu və armatursuz konstruksiyalarda beton qarışığını sıxlaşdırmaq üçün dərinlik vibratorları (şəkil 6.6, b,c) tətbiq edilir.
Şəkil 6.6. Elektrik vibratorları:
a səthi; 1 elektrik mühərriki; 2 zirehli ötürücü; 3 meydança; b dərinlik vibratoru (vibrotoppuz); c elastik vallı dərinlik vibratoru:1 işçi ucluq; 2 elektrik mühərriki; 3 altlıq; 4 elastik val
Presləmə. Bu üsulla bərk və az axarlı beton qarışıqlarının qəliblənməsində tətbiq edilir. Qəlibə qoyulmuş beton qarışığı əlavə mexaniki yükün təsiri altında vibrasiya edilir. Bu halda presləyici təzyiqin qiyməti 0,050,15 MPa olur. Statik yükün təsiri altında beton qarışığının sıxlaşdırılması zamanı onun ayrı-ayrı hissəcikləri məcburi surətdə yerlərini dəyişərək daha kompakt və sıx yerləşir. Məmulat yastı yaxud profilli ştampla preslənir. Məsələn, pilləkən marşları bu üsulla qəliblənir. Məmulatın bu cür preslənməsi vibroştamplama adlanır.
Mərkəzdənqaçma. Beton qarışığının mərkəzdənqaçma qüvvəsinin təsiri ilə sıxlaşmasından ibarətdir. Qəlib fırlanan zaman beton qarışığı silindrik qəlibin daxili divarlarına doğru sıxılır və bunun da nəticəsində sıxlaşır. Bərk komponentlərin və suyun kütlələrinin müxtəlif olması nəticəsində beton qarışığından suyun 2030%-i ayrılır ki, bu da yüksəksıxlıqlı beton almağa imkan verir.
Mərkəzdənqaçma üsulu ilə yüksək sıxlıqlı, bunun da nəticəsində yüksək möhkəmlikli (4060 MPa) və uzunömürlüklü məmulat almaq olur. Bu üsulun mənfi cəhəti sementin daha çox (400450 kq/m3) sərf olunmasıdır. Mərkəzdənqaçma üsulu ilə borular, elektrik dirəkləri və başqa silindrik formalı məmulatlar istehsal edilir.
Dostları ilə paylaş: |