MühazirəLƏrin toplusu fənn müƏLLİMİ- I.ü. f d., Səmədov Sakit Müzəffər baki- 2022 Giriş

Strateji brendin idarə edilməsi

Marketinqin əsasını təşkil edən dörd qərar dəyişənlərindən olan qiymət, iqtisadi həyatın əvəzsiz elementlərindəndir. Bazar iqtisadiyyatında qiymət təklifi tələblə müqayisə edir və lıcı ilə satıcı arasındakı mübadiləni təmin edir. İndiki zamanda qiymət həm makroiqtisadi, həm də mikroiqtisadi səviyyəli biznes və istehlakçılar baxımından mühüm dəyişəndir. Makro nöqteyi-nəzərdən diqqət edəndə qiymət bazardan asılıdır. İqtisadiyyat iqtisadi həyatın əsasını təşkil edir. Qiymət müştərilərin alış davranışına təsir edən ən mühüm amil olduğu üçün, o, marketinq kompleksinin ən vacib elementidir. Eyni zamanda qiymət marketinq kompleksinin digər elementlərini də əhatə edir. Asanlıqla dəyişmək mümkün olmasa da, qiymət, gəlir gətirən və biznesin sağ qalmasını müəyyən edən yeganə amildir. Mal və xidmətlərin düzgün qiymətlərinin müəyyən edilməsi menecerlərin ən mühüm vəzifələrindəndir və istənilən məhsulları qiymətə görə asanlıqla müqayisə etmək olar. Bu baxımdan qiymətlər müəssisənin rəqabətli vəziyyətinə bu və ya digər formada təsir göstərir. Qiymət, həm istehsalçılar, həm də istehlakçılar üçün son dərəcə vacibdir. İstehlakçılar üçün qiymət bir xərc elementidirsə, istehsalçılar üçün isə mənfəət elementidir. Eyni zamanda bir satıcının qiyməti onun üçün xərc də ola bilər .

Qiymətləndirmə marketinq menecerlərinin mühüm vəzifələrindən biridir. Bunun səbəbi isə marketinq kompleksinin digər aspekti olan qiymətlərin müəyyənləşdirilməsinin çətin olmasıdır. Digər tərəfdən, heç bir qiymət daimi deyildir. Əslində isə qiymət təklifdir və istehlakçılar təklif olunan qiyməti qəbul etsələr, nəticə olaraq, məhsul və ya xidmət rahat reallaşa bilər. İstehlakçılar tərəfindən qiymət qəbul edilmədikdə isə, məhsul ya dəyişdirilməli, ya da bazardan çıxarılmalıdır. Qiymətə gəldikdə, demək lazımdır ki, bu barədə çoxlu qərarlar qəbul edilməlidir. Qəbul ediləcək qərarlar çox asan və ya mürəkkəb ola bilər. Məsələn, bazarda hökm sürən qiymətə nəzarət etmək asandır, lakin, qərarlar da öz növbəsində, müəyyən müddət ərzində qüvvədə olan müxtəlif məhsullar üçün qiyməti təyin edir. Qiymətləndirmə prosesində menecerlərin qərarlarına təsir edən müxtəlif amillər:

• 
  Məhsulun istehsal və ya alış dəyəri: (bu təcrübədə ən çox istifadə edilən üsuldur);
  
• 
  Məhsula tələb (tələbin elastikliyinə görə müəyyən edilir, tələb üzrə məlumat dəyərindən azdır, qeyri-müəyyənlik və proqnozlaşdırılma həddən artıqdır, bəzi malların qiyməti tələbata uyğun qoyulur);
  
• 
  Rəqabət vəziyyəti: (hər məhsul üçün rəqabət vardır, rəqabətin çoxluğu, qiymətlərin aşağı səviyyədə, rəqabətin az olduğu yerlərdə isə qiymətlərin yüksək səviyyədə saxlanmasına səbəb olur.
  
• 
  Hədəflənmiş bazar payı: müəssisələrin bazar payını qazanmaq istəyirsə, bu zaman qiyməti aşağı saxlayırlar. Buna görə də qiymətlər biznesin olmaq istədiyi yerə uyğun edilir.
  
• 
  Bazara nəzər salma və ya bazara nüfuz etmə strategiyası: Yaxşı, bazara girərkən qısa müddət ərzində yüksək gəlir əldə etmək məqsədəuyğun olduqda qiymət yüksək saxlanılır. Bundan əlavə, bazarda yaxşı yer tutaraq, şirkətlər qarşısında üstünlük əldə etmək məqsədəuyğundur.
  
• 
  Məhsulun uzun müddət bazarda olması: Məhsulun yeni və ya köhnə olmasından asılı olmayaraq təkcə onun qiymətinə deyil, həm də son istifadə yeri və məqsədinə təsir göstərir. Bəzi sənaye malları üçün bazarlarda rəqabət çox çətindir.
  
• 
  İstifadə olunan paylayıcı kanalların və vasitəçilərin növləri: həm topdansatış, həm də malların pərakəndə və topdan satıcıya daha ucuz qiymətə verilməsi.
  
• 
  İstifadə olunan təşviq üsullarının qiymət hədəflərinə təsiri: Bazarda əhəmiyyətli bir yerə mal gətirmək üçün çəkilən xərclərlə pərakəndə satıcı və vasitəçilər də razılaşsalar, deməli münasib qiymət var icazə verilir. Əks halda qiymət daha yüksək olacaq.
  

Marketinq menecmenti: məhsul paylama və təşviqat dəyişənlərini yaradır və eyni zamanda mümkün qədər cəlbedici qiymətə qərar verməlidir. Bunun üçün rəqabət aparan məhsulların qiyməti müəyyən edilərkən, qiymətlər, rəqabət vəziyyəti, qiymətqoyma üsulları, satış şərtləri (şərtlər, endirimlər, geri qaytarmalar, zəmanətlər, kreditlər, hissə-hissə ödəmələr, ödəniş və yığım) qiymət artımları və sairə buna diqqət yetirilməlidir. Qiymət qərarları, digər marketinqlə bağlı qərarlar kimi, qiymətdə biznes məqsədlərinin bir hissəsidir. Müəssisələr istədikləri qiymət qərarlarını verirlər. Lakin praktikada çox az müəssisə öz qiymət məqsədlərinə çatır. Müəssisələr məqsədyönlü şəkildə xüsusi qiymət strategiyalarını əvvəlcədən müəyyənləşdirirlər. Qiymətdə arzu olunan məqsəd biznes və marketinq məqsədləridir. İdarəetmə marketinq məqsədlərinə yalnız qiymətlə deyil, həm də digər qərar dəyişənləri ilə nail olmaq üçün təsir edir.
Ən əhəmiyyətli iş və marketinq məqsədləri aşağıdakı kimi sıralana bilər:
Mənfəətin məqsədi: müəssisələr qiymət qərarları qəbul edərkən öz mənfəətlərini maksimuma çatdırmağı hədəfləyir. Müəssisələr məhsula olan tələbatı və fərqli cəhətləri görə bilirlər və qiymət səviyyələrində biznesin dəyərini proqnozlaşdırmaqla, ən yüksək mənfəət, pul vəsaitlərinin hərəkəti və ya investisiya gəlirini yüksək saxlayan qiymət səviyyəsini müəyyən edirlər. Müəssisələrin tələbi və xərcləri onların funksiyaları haqqında məlumatı olduğu düşünülsə də, əslində onlardan düzgün istifadə etmək və dəqiq proqnozlaşdırmaq mürəkkəb məsələdir.
Rəqabət məqsədi: müəssisədə qiymət qərarlarının qəbulu üçün əsas rəqabət olduğundan, qiymətlər rəqiblər əsasında müəyyən edilir. Ümumiyyətlə firmalar bazardakı rəqiblərdən daha aşağı qiymətlər tətbiq etməklə onları bazardan çıxarırlar. Bu bazarlarını ləğv etmək və ya daraltmaq məqsədi daşıyır. Gərgin rəqabət aparan şirkətin fəaliyyət göstərdiyi bazarlarda qiymətlər bazar paylarına uyğun olaraq həm müəyyən edilir, həm də müəyyən edir.
Sağ qalma məqsədi: Göstərdikləri bazarda və ya istehlakçı tələb strukturunda sıx rəqabət yaşanır. Əgər bu çox sürətlə dəyişirsə, bu zaman əsas məqsəd sağ qalmaqdır. Bu vəziyyətdə gəlirlilik biznesin sağ qalmasından daha az əhəmiyyətlidir. Əmtəə qiymətləri, dəyişən xərcləri və sabit məsrəflərin müəyyən hissəsini ödəyə bilərsə biznes yaşaya bilər.
Satış həcminin artırılması məqsədi (satışın maksimallaşdırılması): satışların və bazar payının artırılmasına diqqət yetirir. Satış həcminin artırılmasında məqsəd müəyyən dövr ərzində satış hədəfinə çatmaqdır. Firmalar müxtəlif fəaliyyət vasitəsilə yüksək satış məqsədinə nail ola bilər, lakin bu həmişə yüksək mənfəət gətirməyə bilər. İkinci məqsəd bazar payını maksimum dərəcədə artırmaqdır.

2.