Muhofaza qilish
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Yo‘qolgan turlar
Hech bir inson dinozavrlaming yo‘q bo‘lib ketish sababini aniq dallillar bilan aytibberolmaydi. Bir narsa aniqqi, inson faoliyati va tabiatga ta’siri dinozavrlardan keyin paydo bo‘ldi. Bugun boshqacha hayot. Yo‘qolib borish arafasidagi turlar soni oshmoqda. 1980-yildan 2000-yilgacha AQSH da 40 ga yaqin o‘simlik va hayvon turlari yo‘q bo‘lib ketdi. Sababi, insoniyatning yeryuzini katta maydonlarini egallashi va o‘zlashtirish, ehtiyojlarini qondirishi hisobiga turlar soni kamayibketmoqda.35 Biologik xilma-xillik - bu jamiyat ehtiyojmi iqtisodiy, ekologik va madaniy-estetik jihatdan qondirishning zaruriy potensial zahirasi hamdir. Hozirgi kunda biologik resurslarga insonlaming ta’siri o‘smoqda. Bunga asosiy sabab, aholining o'sishi, qishloq xo‘jaligi va sanoatning rivojlanishi, savdo, ishlab chiqarish, dunyo bo‘yicha ehtiyojlaming turli-tumanligidir. Inson faoliyatining rivojlanishi natijasida o ‘rmonlami kesish, cho‘llami haydash, botqoqliklarni quritish, sahroga suv chiqarish kabi ekotizimlarning buzilishi ro‘y bermoqda. 0 ‘simlik, hayvon yoki biron bir mikroorganizm turini yo‘qotilishi ozuqa zanjirining uzilishiga olib keladi. Bu holatni yuqori rivojlangan texnologiya ham to‘xtata olmaydi. 1992-yilda Braziliyaning Rio-de-Janeyro shahrida tabiiy ekotizimdagi turlaming yo‘qolishi va notirik komponentlaming o‘zgarishiga qarshi kurashishga qaratilgan biologik xilma-xillikni asrash bo‘yicha Xalqaro Konvensiyaga imzo chekildi. Ushbu hujjatda biologik xilma- xillikni saqlash, biologik xilma-xillikning komponentlari dan oqilona foydalanish, davlatlararo genetik resurslar va moddiy resurslardan, xalqaro savdoda teng huquqlilik, hamma qonun doirasiga mos keluvchi texnologiyalardan foydalanib ish yuritish ko‘zda tutilgan. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, biologik xilma-xillik Yeryuzida barcha ekotizimlarda mavjud. Biron bir turning yo‘qolishiyoki kamayib ketishi har xil tur populyatsiyasi uchun noqulaylik keltiribchiqaradi, zero, turlar doimo bir-biri bilan turlichao‘zaro bog‘langan. Suv ekotizimi va quruqlik ekotizimlarida turlar xilma-xilligini saqlash hozirgi kunning dolzarb muammolaridan 35 Peter Rillero, Dinah Zike Ecology, 2005. (139-140-141-betlar) biri bo‘lib qolmoqda. Tabiat resurslaridan oqilona foydalanmasligimiz oqibatida, qanchadan-qancha turlar va notirik komponentlar xavf ostida qolayapti. Tabiatning chiroyli manzarasi, ko‘rkam go‘shalari, o‘zining hayvonot va o‘simlik olamining g‘aroyibotligi bilan ajralib turuvchi biosferani saqlash har birimizning insoniylik burchimizdir. Biologik xilma - xillik tropik o‘rmonlarda, ya’ni doimiy namiqlimli hududlarda, jumladan, Ekvadordagi Yasuni milliy bog‘ida yuqoribioxilma-xillik mavjud. Quruqlik bioxilma-xilligi okean bioxilma -xilligidan 25-marotaba yuqori. Yeryuzida mavjud bo‘lgan 8, 7 million turning 2, 1 millioni okean uchun xos ekanligi baholandi. Kolumbiya yuqori bioxilma - xillikka ega bo‘lgan mamlakathisoblanib, u yerda endemik turlar ko‘p., ya’ni bu turlar boshqa biromamlakatda uchramaydi. Yerda mavjdu bo‘lgan turlaming 10% gayaqini Kolumbiyada uchraydi va 1900 dan ko‘proq qush turlari Yevropava Shimoliy amerikaga qaraganda ko‘proq. Kolumbiyada dunyo sutemizuvchi turlarining 10% i uchraydi. Dunyoning suvda va quruqdayashovchilarining 14 % i va dunyo *qushlarining 18%i Kolumbiyada uchraydi. Indoneziya dunyo gulli o ‘simliklarining 10% ini, sutemizuvchilaming 12% ini, sudralib yuruvchilar, amfibiyalar vaqushlaming 17% ini o‘z ichiga oladi. Madagaskar orolidagi florada o‘simlik turlarining 66% iendemik, Yangi Zelandiya orolida esa 72 %, Gavaya orollarida 82-90%. Janubiy Xitoy ning Chjetszyan proventsiyasida Sharqiy osiyoningginko daraxti yow oyi holda faqat shuyerda o‘sadi. AQSH g‘arbidagibir qancha rayonlarda mamont daraxti faqat shuyerlarda o ‘sadi. Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|