Muhofaza qilish

Nazorat savollari:
1. Cho‘llanishga olib keladigan asosiy sabablar qaysilar?
2. Cho‘llanishni keltirib chiqaradigan omillami ayting.
3. Tuproq eroziyasi nima?
4. Tuproq degumidlanishi nima?
5. 0 ‘simliklar degradatsiyasini tushuntiring.
6. Yaroqsiz yerlar sifatini qanday yaxshilash mumkin?
121

---

11-MAVZU: MUHOFAZAGA OLINGAN HUDUDLAR
Reja:
1. Alohida muhofaza qilinadigan hududlar to‘g‘risida tushuncha
2. 0 ‘zbekiston Respublikasining alohida muhofaza qilinadigan 
hududlari
Tayanch so‘zlar: 
Qo‘riqxonalar, milliy va tabiat bog‘lari, Tabiat 
yodgorliklari, buyurtmaxonalar.
Turlar qonun tomonidan saqlansa-da, toki ulaming tabiiy muhiti 
saqlanmaguncha ular hayot kechira olishmaydi. Atrof-muhitni 
muhofaza qilish ko‘pincha, tabiiy muhitni yoki butun ekotizimni 
saqlashga asoslangan bo‘ladi. Buni bajarishning usullaridan biri 
bu tabiat muhofazasini yaratish bo‘lib, u xuddi, xalqaro bog‘lar va 
yow oyi hayot hududlarini saqlash kabi bo‘ladi.
1872-yilda birinchi Xalqaro bog‘ Yellow Stpne National Park 
hisoblanib, AQSH da tashkil qilingan. 0 ‘sha davrda Kulrang ayiq, 
loss va bug1 ular Shimoliy Amerika hududi tomonga ko‘chirilib, 
joyi o‘zgartirilgan edi. Bu hayvonlar ozuqa to‘plash uchun yeming 
ko‘plab hududlarini darbadar kezardilar. Agar ulaming tabiiy muhiti 
kichik bo‘Isa ular yashay olmaydilar. Misol uchun, kulrang ayiq 
kuniga katta miqdorda ozuqaga muhtoj bo‘ladi. Kulrang ayiqga o‘z 
qomini to‘ydirishi uchun bir necha yuz km hududlar kerak bo‘ladi. 
Milliy bog‘lar va yow oyi hayot hududlarisiz ba’zi hayvonlar hozir 
mavjud bo‘lgandan ancha kam bo‘lishlari mumkin e d i.33
Tabiiy muhitni tiklash
Tabiiy muhitga insoniyat faoliyati orqali ziyon yetkaziladi yoki 
o‘zgartiriladi. Tabiiy muhitni tiklash bu zarar yetkazilgan tabiiy 
muhitni oldingi sog‘lom holiga qaytarishdan iborat bo‘lgan jarayonni 
o‘z ichiga oladigan holatidir.
Rode orolining Naragansent ko‘rfazi baliq ovida muhim hudud 
sanaladi. Bu yapoloq baliq, tanga baliq, ko‘k qisqichbaqa va boshqa
33 Peter Rillero, Dinah Zike Ecology, 2005. (8-75-bet).
122

---

muhim ozuqa turlarini saqlashga xizmat qi ladi. Suv о ‘ tlari ко ‘ rfazning 
s a y o z
joylarida o‘sadi va shu o‘tlaming yosh turlarini tabiiy muhitini 
rivojlantiradi. Rode orolida aholining o ‘sishi ko‘rfaz suv o ‘tlarining 
yo‘qotilishiga sabab bo‘ldi. Baliq ovlash esa qisqartirildi.