Mulkchilik shakllarini o`zgartirish yo`llari va usullari

2. Mulkchilikning turli shakllari va ularning iqtisodiy mazmuni 
Jamiyat rivojining hozirgi bosqichida mulkchilik munosabatlari o’z ichiga davlat 
mulkini, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish va matlubot sohalaridagi jamoa mulkining 
xilma-xil turlarini, ijtimoiy tashkilotlar mulkini, uy xo’jaligi va shaxsiy tomorqa 
xo’jaligi hamda yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan bog’liq bo’lgan 
mehnatkashlarning shaxsiy mulkini, tashqi iqtisodiy munosabatlar sohasidagi aralash 
mulk shakllarini va xususiy mulklarni oladi. shu sababli «O’zbekiston Respublikasining 
mulkchilik to’g’risida»gi qonunida turli-tuman mulklar quyidagi mulk shakllariga 
kiritiladi: davlat mulki, jamoa mulki, xususiy mulk, shaxsiy mulk, aralash mulk (2-
rasm). 
Mulkchilik turli shakllarining mavjud bo’lishi va ularning iqtisodiy mezoni, 
avvalo, ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi va ishlab chiqarishning 
umumlashuvi darajasi bilan bog’liq. shu bilan birga mulkchilik shakllari ishlab 
chiqaruvchi kuchlarning holati, ijtimoiy mehnat taqsimoti va tashkiliy-iqtisodiy 
munosabatlarining yetuklik darajasi bilan mos kelishi zarur. 
Davlat mulki – egalik qilish, foydalanish va tasarruf qilish davlat ixtiyorida 
bo’lgan mulk obhektlaridan iborat.
Davlat mulki asosan ikki yo’l bilan hosil bo’ladi: 
1) xususiy mol-mulkning milliylashtirilib, davlat ixtiyoriga o’tkazilishi; 
2) davlat mablag’lari hisobidan korxonalar qurish, davlatga qarashli korxona va 
tashkilotlarda investitsiyalarni amalga oshirish. 
O’zbekiston Respublikasining “Mulkchilik to’g’risida”gi Qonuniga ko’ra davlat 
mulki: 

O’zbekiston Respublikasining davlat mulkiga mahmuriy-hududiy 
tuzilmalarning mulki (kommunal mulk) kiradi. Davlat mulkini tasarruf 
etish va boshqarishni xalq (mahmuriy-hududiy tuzilma aholisi) nomidan 
tegishli xalq de’utatlari Kengashlari va ular vakolat bergan davlat 
boshqaruvi idoralari amalga oshiradilar. 

O’zbekiston Respublikasining, mahmuriy-territorial tuzilmaning byudjet 
yoki boshqa mablag’lari yoxud ular ixtiyoridagi korxonalar, tashkilotlar 

---

16 
va muassasalarning mablag’i hisobiga hosil qilinadigan yoki sotib 
olinadigan mulk tegishli ravishda O’zbekiston Respublikasining mulki 
yoki mahmuriy-territorial tuzilmaning mulki bo’ladi. 

O’zbekiston Respublikasi va mahmuriy territorial tuzilmalarning 
majburiyatlari bo’yicha javob bermaydi. Mahmuriy-territorial tuzilma esa 
O’zbekiston Respublikasining majburiyatlari bo’yicha javob bermaydi. 

O’zbekiston Respublikasi boshqa davlatlar bilan hamkorlikda mol-
mulkka va xo’jalik faoliyati natijalariga har bir davlatning mahlum 
ulushda egalik huquqi asosida mulk hosil qilishi mumkin. 

Davlatlararo manfaatlarga daxldor bo’lgan suv resurslaridan, havo 
havzasidan va boshqa mulk shakllaridan foydalanish ular o’rtasidagi 
kelishuvga muvofiq amalga oshiriladi.