Mulkchilik shakllarini o`zgartirish yo`llari va usullari

Jamoa mulki – muayyan maqsad yo’lida o’zlarida bo’lgan ishlab chiqarish 
vositalarini umumlashtirib jamoaga birlashgan kishilar tomonidan moddiy va 
mahnaviy boyliklarni hamjihatlik bilan o’zlashtirishni bildiradi
15
.
Jamoa mulki 
davlat mulkini korxona jamoasi sotib olishi, badal to’lab korxona qurishi, aktsiya 
chiqarib, ularni sotish kabi yo’llar orqali ‘aydo bo’ldi. Jamoa mulkining muhim 
xususiyati shundaki, ishlab chiqarish vositalari va mehnat mahsuliga ayrim shaxslar 
emas, balki mahlum guruh, kishilar egalik qiladi. Jamoa mulkiga koo’erativlarning, 
ijara va jamoa korxonalarining, aktsiyadorlar jamiyatlari, xo’jalik jamiyatlari va 
shirkatlarining, jamoa tashkilotlari va diniy tashkilotlarning mulki kiradi. 
shirkat (Jamoa) mulkining quyidagi turlari mavjud: 
shirkat (jamoa) mulki oilaviy mulkni, mahalla mulkini, shuningdek 
koo’erativlarning, ijara, jamoa korxonalarining mulkini, jamoat tashkilotlari va diniy 
tashkilotlarning, turli xo’jalik jamiyatlari va shirkatlarining, assotsiatsiyalar va yuridik 
shaxs hisoblangan boshqa birlashmalarning mulkini o’z ichiga oladi. 
15
Ш.Ш.Шодмонов, Б.Ю.Ходиев.
 
Иқтисодиёт назарияси: Дарслик. – Т.: «Молия -Иқтисод» нашриёти, 2017, 110-б 

---

18 
Kollektiv mulkning hosil bo’lishi va ko’’ayib borishi davlat korxonalarini 
ijaraga berish, mehnatkashlar kollektivlariga olingan daromadlardan davlat mol-mulkini 
sotib olish uchun foydalanish imkonini berish bilan, davlat korxonalarini aktsiyadorlar 
jamiyatlariga aylantirish bilan, fuqarolarning va yuridik shaxslarning mol-mulkini 
koo’erativlar va boshqa xo’jalik jamiyatlari hamda shirkatlarini tuzish uchun ixtiyoriy 
birlashtirish bilan tahminlanadi. 
Oilaviy mulk. 
Oila ahzolarining mulki oilaviy mulkdir. Bu mulk oila 
ahzolarining ehtiyojlarini qondirish, uy-ro’zg’or va yordamchi xo’jalikni yuritish uchun 
hamda daromad olish maqsadida qonunda ruxsat berilgan, o’zga faoliyat uchun kerakli 
ishlab chiqarish vositalarini va istehmol buyumlarini, yaratilgan mahsulotlarni o’z 
ichiga olishi mumkin. 
Oilaviy mulk huquqi o’z subhektlarining har biriga aynan tegishli bo’lgan 
xususiy mulkdan iborat bo’lishi mumkin. 
Mahalla mulki. 
Ijtimoiy o’z-o’zini boshqarishning boshlang’ich bo’g’inlari — 
mahallalar egalik qiladigan, foydalaniladigan va tasarruf etadigan mol-mulk, mahalla 
aholisining birgalikdagi mehnat faoliyati yoki ularning mushtarak daromadlari, 
shuningdek mazkur mol-mulkdan xo’jalik maqsadlarida foydalanishdan kelgan 
tushumlar, yuridik va jismoniy shaxslarning ixtiyoriy badallari, moddiy va xayriya 
yo’sinidagi yordamlari, xalq de’utatlari mahalliy Sovetlari beradigan moddiy va 
moliyaviy resurslar asosida vujudga keltirilgan mol-mulkdan iborat. 
Mahallada istiqomat qiluvchi aholi mahalla mulkining subhektidir. O’zi saylab 
qo’ygan organlar — mahalla mulkini to’la xo’jalik yuritish asosida egallaydi, undan 
foydalanadi va tasarruf etadi.