Multi DƏrmanlara qarşi rezistent vəRƏm barəDƏ kurs dünya Tibb Birliyi
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
! ! ! B! C*()<-+,!=&%()*)=&(-!)2!-33# %(?!(#!)'=%#<-!?,?(-'D9)$ -!=#+)*,G!/.'&2!%-?#.%*- ?G!W2&2*)20G! ! ! ! '&2&0-'-2(G!?-%<)*-!$-+)< -%,G!&2$!)23#%'&()#2!?,?(- '? ! ! B! @/&%-!)22#<&()#2?!(/&(!?(%- 20(/-2!?,?(-'?G!)2*+.$)20 !(/-!A%&*()*&+!C==%#&*/!(# !Z.20!I-&+(/!TACZV ! ! B! C$&=(!)22#<&()#2?!3%#'!#( /-%!W-+$?!! !! ! ! B! A.1+)*DA.1+)*G!&2$!A.1+)*DA %)<&(-!:)[!TAA:V!&==%#&*/ -? ! ! B! J2(-%2&()#2&+!@(&2$&%$?!3# %!"4!X&%-!TJ@"XV ! ! B! C$<#*&*,G!*#''.2)*&()#2 !&2$!?#*)&+!'#1)+)Y&()#2 ! ! B! X#''.2)(,!=&%()*)=&()#2!)2 !"4!*&%-! ! ! B! A&()-2(?\!X/&%(-%!3#%!".1- %*.+#?)?!X&%- ! ! ! B! A%#0%&''-D1&?-$!#=-%&()# 2&+!%-?-&%*/! ! ! B! F-?-&%*/!(#!$-<-+#=!2-9 !$)&02#?()*?G!$%.0?!&2$!<& **)2-? ]!^I_!566L Səhifə 18 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs Əvvələr, MDR-Vərəm adətən Vərəmə nəzarət proqramı ilə əlaqəsi olmayan bir fəaliyyət olmuşdur, lakin yeni beynəlxalq təlimatlar Vərəmə nəzarətin fundamental prinsiplərinə və ölkəyə uyğun dəyişkən variantların tətbiqinə əsaslanan beş əsas komponentdən ibarət DOTS və MDR-Vərəmin bir-birinə inteqrasiyasını məsləhət görür. Əsas hissələr bütün MDR-Vərəm müalicəsində lazımlı elementlər daxil olduqda tamamlanır. Yerli şəraitdən asılı olaraq planlaşdırma və tətbiq ölkədən-ölkəyə və ya regiondan- regiona dəyişə bilər. Bu yeni beynəlxalq təlimatlar barədə daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün ÜST vebsaytında yerləşən 1988-ci ildən bu günə kimi olan Vərəm barədə nəşriyyətlar yardım edir. Guidelines for the programmat ic managem ent of drug-resista nt tuberculo sis EMERGENC Y UPDATE 2 008 Bu günlərdə ÜST dərmana rezistent vərəmin proqramlı şəkildə idarə olunmasına dair göstərişləri yeniləşdirib və hal-hazırda onlar ən yaxşı faktlara əsaslanır (Mənbə: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı. Dərmanlara rezistent vərəmin proqramlı şəkildə idarə olunmasına dair təlimatlar: 2008-ci ildə təcili olaraq yenidən işlənmiş versiyası (ÜST/HTM/ Vərəm/2008.402), Cenevrə, İsveçrə: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2008). Sual MDR-Vərəm müalicəsi üçün ən uğurlu yanaşmalar hansılardı? a. Müalicə ölkə mühitinə uyğun olmalıdır b. Xəstələrin lazımi qaydada seçilməsi vacibdir. c. İlkin Vərəm müalicəsinin təkrar oluna bilməsi. d. Laboratoriya vasitələri nəzərə alınmalıdır. e. Maliyyə vəziyyəti nəzərə alınmalıdır f. Mycobacterium-un məlum rezistentliyi düşünülməlidir. Cavab a), b), d), e) və f ) düzdür. İlkin Vərəm müalicəsi təkrar olunmamalıdır, çünki bu rezistent ştammların əmələ gəlməsinə imkan yaradır. MDR-Vərəm təsdiq olunarsa birinci sıra dərmanları qətiyyən təyin etmək olmaz. Xəstənin seçilməsində bir çox amillər nəzarə alınmalıdır. Müalicə ölkə vəziyyətinə uyğun olmalı və rezistent hallardan asılı olaraq ikinci sıra dərmanların müxtəlif kombinasiyalarından istifadə olunmalıdır. Bir protokol və ya plan bütün ölkələrə, proqramlara və ya səhiyyə təminatçılarına uyğun ola bilməz. MDR-Vərəm müal cəs DOTS-dan daha mürəkkəbd r. Bütün MDR-Vərəm xəstələri üçün, DOTS-dan fərqli olaraq, yeqanə standart rejim məsləhət görülə bilməz. Müalicə ölkə vəziyyətinə uyğun olmalı və rezistent hallardan asılı olaraq ikinci sıra dərmanların müxtəlif kombinasiyalarından istifadə olunmalıdır. Əksər səhiyyə təminatçılarının bu dərmanlar və onların əlavə təsirləri, xüsusilə də çoxlu dərmanların kombinə olunmuş şəkildə eyni vaxtda təyin olunması haqqında heç bir təcrübəsi yoxdur və ya azdır. Bir protokol və ya plan bütün ölkələrə, proqramlara və ya səhiyyə təminatçılarına uyğun ola bilməz. Bu səbəbdən, özəl həkimlərə MDR-Vərəm xəstələrinin idarə olunmasında ölkə üzrə spesifik siyasətə uyğun hərəkət etmələri məsləhət görülür. Bölmə 1 MDR-VƏRƏMIN STRATEGİYALARI • Səhifə 19 MDR-VƏRƏM müalicəsinə yanaşmada nəzərə alınmalı amillər: • Dərmanlara rezistent Vərəmin həcmi və yayılması • Mövcud olan infrastruktur • Aşkarlanma halları üçün imkanlar • Müalicə olunacaq xəstələrin seçimi • Dərmanlara rezistentlik hallarının çox yayılması • Laboratoriya imkanlarının mövcud olması • Uzunmüddətli birbaşa nəzarət altında müalicə üçün resursların mövcud olması • İnsan və maliyyə resurslarının mövcud olması. Qəbul edilən strategiyaların çox sayda olmasına baxmayaraq, MDR-Vərəm hallarının tam idarə olunması və ikinci sıra dərmanlara rezistentliyin əmələ qəlməsinin qarşısını almaq üçün bütün şəraitlərdə müəyyən zəruri tələbatlar nəzarə alınmalıdır. MDR-Vərəmin müalicəsi ölkədəki Vərəmə nəzarət proqramına tam şəkildə inteqrasiya olunmalıdır. Əgər MDR-Vərəm hallarının əksəriyyəti özəl sektorlarda müalicə olunurlarsa, inteqrasiya ictimai-özəl qarışıq vasitəsilə yerinə yetirilə bilər. 5.2 MDR-Vərəm müal cəs n n h ssələr Sual Sizin fikrinizcə MDR-Vərəm strategiyasının əsas hissələri hansılardır? Cavab MDR-Vərəm strategiyası DOTS kimi əsas prinsipləri eyni olan beş hissədən ibarətdir və buna görə də bu proqramlar bir-biri ilə tam şəkildə birləşə bilər: • Siyasi öhdəçilik; • Keyfiyyətli kultura və dərmanlara həssaslıq testi vasitəsilə dəqiq və vaxtında diaqnoz goymaq; • Ciddi nəzarət altında ikinci sıra dərmanlarla müvafiq müalicə; • Keyfiyyətli ikinci sıra dərmanlarının fasiləsiz təchizatı; • Standart qeydiyyat və hesabat sistemi. Digər dörd hissələrin yaranması və davam etdirilməsində siyasi öhdəçilik əsasdır. Lakin, DOTS strategiyasından fərqli olaraq, bu hissələrin hər biri daha mürəkkəb və bahalı əməliyyatlara sahibdir. Bu baxımdan da DOTS proqramına MDR-Vərəm müalicəsi əlavə edilərək, mövcud olan Vərəmə nəzarət proqramı gücləndirilir. 5.2.1. Davamlı siyasi öhdəçilik Davamlı siyasi öhdəçilik MDR-Vərəm müalicəsi üçün uyğun mühitin təşkil olunmasında uzunmüddətli investisiya və nəzarət tələb edən ən vacib bir məqamdır. Onun tərkibinə aşağıdakılar daxil olmalıdır: • Adekvat infrastruktura. • İnsan resurslarının yaranması və saxlanması. • İdarələr arası əməkdaşlıq. • Lazımi qanunların qəbul olunması. • MDR-Vərəmin əmələ gəlməsinin qarşısını alan DOTS proqramının güclənməsi zamanı, MDR-Vərəm müalicəsinin səmərəli şəkildə həyata keçirilməsinin, Vərəmə nəzarətin siyasi tərəfdən açıqlanması. • Keyfiyyətli ikinci sıra dərmanlarının asanlıqla əldə edilməsi. Səhifə 20 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs Pretoriyada Folang MDR- Vərəm klinikası, Cənubi Afrika Cənubi Afrika Elmi-Tədqiqat Tibb Şurası Siyasi öhdəçilik üçün kifayət qədər bücənin lazım olmasına baxmayaraq o, ekonomik dəstəkdən daha vacibdir. Siyasi öhdəçilik özünü imkanlar və təlimli insan resurslarından ibarət olan lazımi infrastruktur şəklində əsk etdirir. MDR-Vərəm proqramının uğurlu şəkildə həyata keçirilməsi üçün müxtəlif ictimai və özəl səhiyyə proqramları/təşkilatları arasında əlaqələrin yaranması zəruridir. Tibbi və ictimai səhiyyə personalının kifayət dərəcədə təlimi və saxlanması dövlətin uzunmüddətli planlaşdırmasından və dəstəyindən asılıdır. 5.2.2 Kulturanın əkilməsi və DHT vasitəsi ilə MDR-Vərəm diaqnozunun qoyulması Sual MDR-Vərəm diaqnozunun qoyulmasında hansı amillər vacibdir? a. Vaxtında diaqnozun qoyulması b. Keyfiyyətli kultura əkilməsi və DHT lazımdır. c. Daxili keyfiyyət yoxlaması və xarici keyfiyyət yoxlaması d. Tanınmış istinad laboratoriyada təcrübəli sinaq üçün link (əlaqə) e. Müsbət Vərəm bəlğəm yaxmalarının nəticələrinə əmin olmaq. Cavab a),b),c) və d) düzgündür. Şübhəsiz müsbət Vərəm bəlğəm yaxmalarına tam etibar olunmamalıdır, çünki Vərəm bakteriyalarının aşkar olunması aktiv infeksiya demək deyil. Bölmə 1 MDR-VƏRƏMIN STRATEGİYALARI • Səhifə 21 Dəqiq və vaxtında diaqnoz qoyulması MDR-Vərəm proqramının əsasıdır (Bölmə 4-də bax). MDR-Vərəmin diaqnozu müalicəyə başlamazdan öncə düzgün qoyulmalıdır. Keyfiyyətli kultura əkilməsi və DHT lazımdır. Həm fərdi xəstələr, həm də Vərəmə nəzarət proqramı üçün yaşamağa qabil olmayan kulturalar, kultura kontaminasiyası və etibarsız DHT olması böyuk mənfi təsirlərdır. Ona görə də, daxili və xarici keyfiyyətə nəzarət yoxlaması tanınmış istinad laboratoriyası və ya ÜST- ın Ali Milli İstinad Laboratoriyalarından birində aparılan sınaqlarla birlikdə yerinə yetirilməlidir. Vərəm nəzarətinə təhlükə yaradan XDR-Vərəm müşahidə olan yerlərdə laboratoriyalar XDR-Vərəm diaqnozunu təsdiq etmək məqsədi ilə ikinci sıra inyeksion dərmanlar və florxinalonlara qarşı DHT aparılma imkanlarını inkişaf etməlidirlər. Peru, Lima şəhərində bəlğəm nümunələrin tibb bacıları tərəfindən toplanması. MDR- Vərəm ilə mübarizədə düzgün qoyulmuş diaqnoz əsasdır HELP Design Group 5.2.3 İkinci sıra Vərəm əleyhinə dərmanların istifadəsində müvafiq müalicə strategiyaları Sual İkinci sıra Vərəm əleyhinə dərmanların istifadəsində müvafiq müalicə strategiyalarının adlarını çəkin. a. Dəqiq təyin edilmiş yerli Vərəm qruplarında dərmana rezistentlik barədə nəzarət məlumatının olması. b. Mövcud olan İkinci sıra dərmanların spesifik cərgəsi. c. Birinci və seçilmiş ikinci sıra dərmanlar üçün DHT-nin olması. d. MDR-Vərəm xəstələrinin miqrasiya xəritəsi. e. Xəstaxanada infeksiyaya nəzarət qaydalarına cavab verən yataqların olması. f. Xəstəxanalarda və klinikalarda təlim keçmiş personalın olması. Cavab a),b),c) və f ) düzgündür. Vərəm xəstələrinin yaşamını izləmək mümkün deyil. Xəstələrin çox vaxt daimi yaşadığı yerlər olmur və onlarla həmişə effektiv əlaqə saxlamaq mümkün deyil. Səhifə 22 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs Müvafiq müalicə strategiyası aşağıdakılardan ibarətdir: • Optimal müalicə rejimin təyin olunmasına səmərəli yanaşma; • Bu rejimin birbaşa nəzarət altında çatdırılma üsulları; • Dərmanların əlavə təsirlərinin monitorinqi və qarşısının alınması barədə planlar. Planlaşdırılmış optimal müalicə bir neçə amillərin eyni vaxtda aşkar olunmasında professional qiymətləndirmə tələb edir və tərkibinə aşağıdakılar daxildir: • Dəqiq təyin edilmiş yerli Vərəm xəstələr qruplarında dərmana rezistentlik barədə, yeni halların və müxtəlif təkrar müalicə olunmuş xəstəlik halların növlərinin həssaslıq nümünələrini və dərmanlara qarşı rezistentliyin yayılmasını fərqləndirən nəzarət məlumatının olması; • Ölkədə və fərdi xəstələrdə dərman qəbulunun tarixi; • Mövcud olan İkinci sıra dərmanların spesifik cərgəsi; • Birinci və seçilmiş ikinci sıra dərmanlar üçün DHT-nin olması; • İki illik müalicə təyin etmək üçün etibarlı seçimlər, birbaşa müşahidə altında müalicənin (DOT) daxil edilməsi ilə; • HİV-ə yoluxmuş MDR-Vərəmli xəstələrinə aid olan planlar və protokollar; • Lazimi qaydada tərtib edilmiş infeksiyaya nəzarət tədbirləri. Müəyyən xəstə qruplarının standart rejimi bir ölkədə fərdi rejim, başqasında isə vice versa olmasından bəlkə də daha uyğundur (müalicə strateqiyalar barədə daha ətraflı məlumatı əldə etmək üçün 5-ci Bölməyə müraciyət edin). Xəstəxanaya yerləşdirmə və ambulator müalicə seçimi xəstəliyin ağırlıq dərəcəsindən əlavə digər müxtəlif amillərdən də asılıdır. Bu amillər aşağıdakılardır: • Xəstaxanada tələb olunan infeksiyaya nəzarət qaydalarına əsasən yaradılmış yataqların olması nozokomial ötürmənin qarşısını alır; • Xəstəxanalarda və klinikalarda müalicənin təyin edilməsi və dərmanların əlavə təsirlərinin qarşısının alınması təlim keçmiş personal tərəfindən idarə olunması; • Xəstələrin müalicəyə riayət etmələrində yardımçı olan ictimai dəstək şəbəkəsinin olması; və xəstələrdə başqa kliniki və ictimai şərtlərin mövcud olması. 5.2.4 Keyfiyyətli dərmanların fasiləsiz təchizatı MDR-Vərəm dərmanlarının idarəçiliyi mürəkkəb bir prosesdir, bu mürəkkəblik xüsusilə fərdi müalicə rejimlərindən istifadə olunanda hiss edilir. Əlavə təsirlərə, DHT nəticələrinin gecikməsinə və müalicənin təsiri zəif olmasına görə dərmanlar tez-tez dəyişilir. Həmçinin, ikinci sıra dərmanların saxlama müddətinin qısa, qlobal keyfiyyətli dərman istehsalının məhdud olması və dərman qeydiyyatı uzun və bahalı proses olduğundan bu cür dərmanların istehsalı dərman istehsalçıları üçün əlverişli deyil. Dərmanları əldə etməyə çalışan tərəf müəyyən edilmiş vaxtdan altı və ya daha əvvəl sifariş verməlidir və layihədə istifadə ediləcək dərman ehtiyacı mümkün qədər dəqiq hesablanmalıdır. Yalnız keyfiyyətli ikinci sıra dərmanlar istifadə olunmalıdır. HELP Design Group MDR-Vərəm müalicəsi üçün keyfiyyətli ikinci sıra dərmanların təhlükəsiz təchizatı zəruridir Bölmə 1 MDR-VƏRƏMIN STRATEGİYALARI • Səhifə 23 5.2.5 MDR-Vərəm üçün qeydiyyat və hesabat sistemi MDR-Vərəm proqramının spesifik xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, bu proqram həyata keçirilərkən xəstələrin qeydiyyatı üçün müxtəlif müəyyən kateqoriyaları, kultura əkmələrinin və DHT–nin nəticələri ilə, 24 ay ərzində müalicənin aparılmasının və müalicəyə reaksiyasının monitorinqini edən qeydiyyat sistemi olmalıdır. MDR-Vərəmin kohort analizinə müvəqqəti göstəricilər, 2 il və daha çox aparılan müalicənin nəticələri və müalicə rejimi ilə DHT-in nəticələri əsasında əldə edilən müalicənin nəticələri daxildir. MDR-Vərəm hallarının qeydiyyat qrupları və müalicə nəticələrinin təyin edilməsi ÜST tərəfindən təklif olunub (Bölmə 3-ə bax). Bunlar MDR- Vərəm strategiyası altında kohort sınaqlarının keçirilməsində istifadə olunmalıdır. Proqramın həyata keçirilməsinin qiymətləndirilməsi və müalicənin effektivliyi üçün qeydiyyat və hesabat sistemləri olmalıdır (Bölmə 6-a bax). MDR-VƏRƏM STRATEGİYASININ BEŞ HİSSƏSİ 1. Davamlı siyasi öhdəçilik • Şəxsi heyətə və resurslara uzunmüddətli sərmayə qoyulması • Cəmiyyət, yerli idarəçilik və beynəlxalq idarələr arasında səylərin uyğunlaşması • Müsbət fəaliyyət göstərən DOTS proqramı • MDR-Vərəmin əmələ gəlməsinə gətirib çıxaran amillərin müəyyən edilməsi 2. Keyfiyyətli kultura əkmələri və dərman həssaslıq testləri nəticəsində MDR-Vərəm diaqnozunun qoyulması • MDR-Vərəm proqramına və DHT-yə daxil ediləcək xəstələrin düzgün şəkildə seçilməsi • Ali Milli İstinad Laboratoriyası ilə əlaqə 3. Dəqiq nəzarət altında ikinci sıra dərmanlardan istifadə edilməklə müvafiq olan müalicə strategiyası • Səmərəli və əsaslı müalicə planı • Dərmanların əlavə təsirlərinin qarşısının alınması və monitorinqi • Kifayət qədər insan resursları 4. Keyfiyyətli ikinci sıra dərmanların fasiləsiz təchizatı 5. MDR-Vərəm proqramının yerinə yetirilməsinin monitorinqi və müalicə nəticələrinin qiymətləndirilməsini təmin edən qeydiyyat və hesabat sistemləri MDR-Vərəmin idarə olunmasında xəstənin maarifləndirilməsi zəruridir HELP Design Group Səhifə 24 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs 5.3 MDR-Vərəm proqramının tələblər 5.3.1 Siyasi öhdəçilik Sual MDR-Vərəmin qarşısının alınmasında və müalicə proqramında uğurun əldə edilməsində ictimai hakimiyyətdən və sənaye iştirakçılarından hansılar vacibdir? a. Regional səhiyyə departamentləri b. Əczaçılıq sənayesi c. Nazirliklər d. Elmi-tədqiqat institutları və akademiyaları e. Bələdiyyə və regional klinikalar f. Özəl tibb işçiləri Cavab Bütün cavablar düzgündür. Davamlı siyasi öhdəçilik və rəhbərlik hər bir sağlam Vərəmə nəzarət proqramının təməlidir. Siyası öhdəçilik sağlamlığa müdaxilə prosesinin bütün mərhələlərinin planlaşdırılmasından və həyata keçirilməsindən başlayaraq monitorinq və qiymətləndirilməsinədək mövcud olmalıdır. Bu öhdəçilik üçün cavabdeh olan orqanlar aşağıdakılardır: • Nazirliklər • Vərəmə nəzarət üzrə məsul regional idarələr • Qeyri-hökumət təşkilatları (QHT) • Özəl sahə • Əczaçılıq sənayesi • Elmi-tədqiqat institutları və akademiyaları • Professional tibb cəmiyyətləri • Donor cəmiyyəti Öhdəçilik aşağıdakı şəkildə olur: • Maliyyə və insan resursları • Təlim • Qanuni və nizamlayıcı sənədlər • İnfrastruktura • Bütün maraqlı tərəflərin əməkdaşlığı 5.3.2 Kifayət qədər iqtisadi dəstək Vərəmə nəzarət proqramının büdcəsi MDR –Vərəmə marağı və təcrübəsi olan uyğun işçi qüvvəsinin yaranması və saxlanması üçün kifayət qədər olmalıdır və elə planlaşdırılmalıdır ki, işçi gücündə sonrakı mərhələlərdə zəifləmə müşahidə edilməsin. MDR-Vərəm proqramın quruluşunu dəstəkləmək üçün lazımi maliyyə resursları təmin edilməlidir. Xəstə MDR-Vərəmə müvafiq müalicə almaqda heç bir maliyyə maneəsinə rast gəlməməlidir. Vərəmə nəzarət proqramının həyata keçirilməsi zamanı dərmanlara rezistent olan Vərəmin idarəçiliyində təcrübəsi olan həkimlərə, menecerlərə, tibb bacılarına, mühəndislərə, mikrobioloqlara, informasiya texnologiyası üzrə mütəxəssislərə, əczaçılara və başqa mütəxəssislərə ehtiyac olacaq. Bölmə 1 MDR-VƏRƏMIN STRATEGİYALARI • Səhifə 25 5.3.3 Nizamlama və əməliyyat tələbləri MDR-Vərəm proqramını başlamazdan öncə, milli və regional idarələr MDR-Vərəm proqramının başlanması, yerinə yetirilməsi və monitorinqi üçün lazımlı, ardıcıl, qanuni, inzibati və texniki dəstəyin bünövrəsini təmin edən nizamnamə hazırlamalıdırlar. Nizamnamə sənədlərində bu proqramın DOTS proqramına inteqrasiyası əks etdiriləcək. Nizamlama və əməliyyat sənədlərin istifadəsinə aid aşağıdakı nümunələr köməkçi ola bilər: • İkinci sıra dərmanların düzgün qeydiyyatı, mövcüdluğu, istifadəsi və yayılması üçün lazımi qanun qəbul oluna bilər. • Fərdi xəstələrə və proqramda araya çıxan çətinliklər barədə məsləhət vermək, dövri görüşlər keçirmək üçün Yerli İdarəçilik Komitəsi və ya mütəxəssis komitəsi yaradıla bilər. • Əgər proqrama bir çox təşkilatlar cəlb edilibsə məsuliyyətləri və maliyəşmələri izah edən Anlaşma Memorandumu na ehtiyac duyulur. Müxtəlif nazirliklər və ya idarələr cəlb edilən MDR-Vərəm idarəçilik proqramları olan zaman, məsələn, həbsxana sistemi və ya ictimai təhlükəsizlik sistemi, nazirliklər arası və ya idarələr arası, bütün səlahiyyətli idarələr arası Vərəm xidmətlərinin inteqrasiyası mexanizmini sistemləşdirən anlaşma bağlanmalıdır. • Proqram Dərsliyi əməliyyat və kliniki protokolların yayılmasının ardıcıllığını təmin edən bir vasitədir. Bu sənəd lazımi idarələrdə rəsmi şəkildə təsdiq olunmalıdır. Dərslik yalnız mualicə protokollarını təsvir etməklə yox, müxtəlif səhiyyə təminatçılarının öhdəçiliklərini müəyyən edir və lazımi insan resurslarını sistemləşdirir. Bu dərslik xüsusilə xəstələrə diaqnozun necə qoyulması, qeydiyyatın aparılması, məlumatın verilməsi, müalicənin necə edilməsi və davam etdirilməsi və həm də proqramın monitorinqini və qiymətləndirilməsini özündə əks etdirir. AIDS Təlim və İnformasiya Mərkəzinin üzvləri Dünya Vərəm Günündə Vərəmin müalicəsi və əlamətlərini göstərən tamaşa Cənubi Afrikanın Port Elizabetdə təqdim ediblər Ağ Ciyər Sağlamlığı üzrə Kitabxana 5.3.4 Əməkdaşlıq MDR Vərəm Proqramına cəlb olunan dünyanın müxtəlif yerlərində olan hökumət və təşkilatlar arasındakı əlaqələr bütün mərhələlərdə önəm kəsb edir. Güclü əməkdaşlıq əlaqələrinə ehtiyac duyulan əsas maraqlı tərəflərə və təşkilatlara aşağıdakılar daxildir: • Milli Vərəm Nəzarət Proqramı: Milli Vərəm Nəzarət Proqramı (MVNP) bu əlaqələr üçün mərkəzi birləşdirici əsas rolunu oynayır. Resurslarla bağlı bütün öhdəçiliklər əsasən bu gücləndirilmiş idarəçilik mərkəzinə aiddir, Səhifə 26 • Multi Dərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) üzrə kurs eləcədə burada ikinci sıra vərəm əleyhinə dərmanların alınmasından başlayaraq MDR-Vərəm proqramın düzgün yerinə yetirilməsi və monitorinqinədək bütün mərhələlərin düzgün qurulmasına zəmanət verilir. Müvafiq hallarda MVNP özəl sektorla əlaqələrin qurulmasına ehtiyacı ola bilər. • Yerli səhiyyə sistemi: MDR-Vərəm proqramı yerli infrastrukturaya uyğun olmalıdır. Proqramın dəqiq təşkilati strukturu yerli səhiyyə təchizatından asılı olaraq müxtəlif şəkildə ola bilər. Xəstəxanalardan ambulator yerlərə və ya DOT mərkəzlərin arasında köçürmələr yüksək diqqət, əvvəlcədən planlaşdırma və yaxşı əlaqələr tələb edir. MDR-Vərəm müalicəsində xəstə üçün tələb edilən lazımi diqqətin təmin edilməsi üçün həkimlərdən, tibb bacılardan və ictimai işçilərdən ibarət olan səhiyyə işçiləri komandasından tez-tez istifadə olunur. • Cəmiyyət səviyyəsi: Cəmiyyətin iştrakı və cəmiyyət rəhbərləri ilə ünsiyyət MDR-Vərəm proqramının həyata keçirilməsini asanlaşdırar və tibbi cəmiyyətin təkbaşına ödəyə bilmədiyi ehtiyacları da ödəyir. Vərəm barədə cəmiyyətin yaxşı məlumatlandırılması, təşkilatçılığı, və bu və ya oxşar proqramlara cəlb edilməsi Vərəm proqramının cəmiyyətə məxsus olan bir hissəsinin yerinə yetirilməsi olaraq problemi bir qədər azalda bilər. Bəzən, cəmiyyətlər xəstənin müvəqqəti ehtiyaclarının (DOT, qida təchizatı və/və ya mənzillə təmin olunma) ödənilməsində yardımçı da olur. • Həbsxanalar ilə əlaqələr: Bəzi ölkələrdə MDR-Vərəmin yayılması həbsxanalar vasitəsi ilə sürətlənə bilər və bu cür yerlərdə infeksiyaya nəzarət tədbirlər təsiri müəyyən qədər azalda bilərlər. Bir çox hallarda, məhkumlar müalicəni bitirmədən həbsxanadan azad edilirlər. Sivil Vərəm nəzarət proqramı ilə yaxın əlaqələr və koordinasiya, yaxşı planlaşdırılma, məqsədli ictimai dəstək və qayğı, xüsusi prosedurlar xəstənin müalicəsini tamamlanması üçün imkan yaradıb, dəstək ola bilər. • Professional cəmiyyət və özəl sektor: Bəzi ölkələrdə özəl həkimlər MDR-Vərəm xəstələrinin əksəriyyətinə Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|