Multikulturalizmin mahiyyəti

Sovet dövründə millətlərarası münasibətlər siyasətinin xüsusiyyətləri
Hakimiyyəti ələ keçirdikdəndərhalsonraxalqınmübarizə ru­hu­nuqırmaq üçünbolşevikdiktaturası onunmilliruhunazərbə vurmağaqə­rarverirvə 1920-ciilmayın 15-də Hərbi İnqilabKomitəsininqərarı ilə DiniEtiqadNazirliyi, ZaqafqaziyaMüsəlmanları İdarəsivə şey­xü­li­s­lamıqtəsisatı ləğvedilir. Eynizamanda1921-ciilmayın 19-daI Ümu­mazərbaycanSovetlərQurultayındatəsdiqedilmiş AzərbaycanSosialistSovetRespublikasınınKonstitusiyasınınIBölməsininIFəs­li­nin 4-cü maddəsində göstərilirdiki, vətəndaşlarınhəqiqivicdanazad­lığını təminetməkməqsədilə AzərbaycanSSR-də dindövlətdənvə məktəbdindənayrılır. Bütünvətəndaşlarındiniayinləriicraetməkvə din əleyhinə təbliğataparmaqazadlığı tanınır. LakinAliQanununqəbuletdiyimad­dələrkağız üzərində qalırvə proletardiktaturası dinə qarşı mübarizəyə başlayır. Belə ki, xalqı dindənuzaqlaşdırmaqməq­sə­diilə 1923-cü ildə “Materialistlərinklubu”təşkiledilir. 1924-cü ilyan­varın 24-də “Dinə qar­şı xüsusikomissiya”yaradılır. Buqərarınson­rakı inkişafı özünü “Allah­sızlarcəmiyyəti”ndə tapır.1929-cuildə bucəmiyyətinadı dəyi­şi­lə­rək “Mübarizallahsızlarcəmiyyəti”adlan­dı­rılır. Bolşeviklərxalqı özta­rixiköklərindənayırmaqməqsədiilə tək­cə dinə qarşı yönəlmiş cə­miy­yət­ləriyaratmaqlakifayətlənmirdilər. XX əsrin 20-ciillərininsonlarındadinə qarşı açıqmübarizəyə keçmiş ha­kimstrukturlaryalnız 1929-cuildə Azər­baycanSSR-inra­yon­la­rın­da 120 məscidbağlamış, ümumənisə 1930-cuil üçünAzərbaycanSSR-də 400 məscidbağlanmışdı. Dinə qarşı ardıcılmübarizə aparanso­vetha­ki­miy­yətivandalizmaktlarındanimtinaetməmiş və 1936-cı ildə Bibi-Heybətməscidipartladılmışdı. 1920-1944-cü illərdə QafqazMü­səlmanları İdarəsifaktikiolaraqdondurulmuş birvəziyyətdə qal­mış­dı.
Dinə qarşı mübarizə aparanbolşeviklərAzərbaycanSSR-də xris­tiankilsələrinidə bağlayır, dağıdırdı. Belə ki, Bakıda “Qızılkilsə”kimitanınanAleksanrNevskiməbədi 1936-cı ildə partladılmışdı. Çoxqiy­mətlitarixiabidə olanbukilsəyə Rusiyaimperiyası yalnızonunbaş günbəzininqızılı təbəqə ilə örtülməsi üçün 18.800 rublvəsaitayır­mış­dı.1891-1893-cü illərdə smetadəyəri195.000 rublolanbuməbədinqilabaqədərkiBakınınmultikulturalmənzərəsində özünəməxsusyertutmuşdu.
BöyükVətənmüharibəsibaşladıqdansonraSSRİ-də islamdi­ni­nə münasibətdəyişməyə başlayır. Buvəziyyətinyaranmasınatəsiredənamillərdənbiri, ŞimaliQafqazı ələ keçirənalmanordusunungenerallarındanislamdininiqəbuletmələri, məsciddə namazqılmaları olmuşdu. Yaranmış sosial-siyasidurumunəzərə alansovetrəhbərliyi əha­lini ümumidüşmənə qarşı mübarizəyə yönəltmək üçündinə qarşı apar­dığı radikalmövqedənuzaqlaşırvə 1944-cü ilaprelin 14-də SSRİ AliSovetiRəyasətHeyətiZaqafqaziyaMüsəlmanları Ruhani İda­rə­si­ninbərpaedilməsihaqqındaqərarqəbuledir.
SSRİ-də millətlərarası münasibətlərməsələsindəndanışarkənbol­şevizmin “bütün ölkələrinproletarları birləşin”şüarınadiqqətye­tir­məklazımdır. Milliməsələnibolşevik-proletarideologiyası prin­sip­lə­ri əsasındahəlletməyə çalışansovetlər, sünitarixikateqoriyasovetxal­qı yaratmağı əsasgötürərək, xalqlaraformalmüstəqillikverərək, SSRİ kimidövlətitəşkiledərkən, onunxəritəsini “qayçılama”prinsipi əsa­sındaqurur, yaradılmış inzibati-əraziqurumlardabirləşənxalqlarıntarixitorpaqlarını nəzərə almırdı. AzərbaycanSSR- dəmilliməsələnin əsasistiqamətləriavtoritarrejimintələbləri əsasındaqurulmuş, süni “bey­nəlmiləlçilik”prinsipləri əsasındaaparılmış, Azərbaycanxalqınınta­rixiyaddaşını unutdurmaq üçünikidəfə onun əlifbası dəyişdirilmiş, ərəb-farsdillərinibilənmütəxəssislər “panislamist”damğası ilə dam­ğa­lanmış, “torpaq”,“vətən”deyənlər “pantürkist”adlandırılmış, Azər­bay­canmühacirlərixalqa “düşmən”obrazındatanıdılmış, “cənub”möv­zusuqapalı sahəyə çevrilmişdi. Busiyasi-mənəvitəzyiqləriAzər­bay­canxalqı ilə birgə, Azərbaycanaikinci“ vətənləri”kimibaxanal­man­lardayaşamış, onlarBöyükVətənmüharibəsibaşladıqdansonra001487 saylı qərarla 1941-ciilinoktyabrındaOrtaAsiyavə Sibirə sür­günedilmişlər. Milliməsələdə göstərilənamirlikvə zorprinsipləriSSRİ-nindağılması ərəfəsində millizəmində birsırakonfliktlərinbaş­lan­masınagətirib çıxarmışdı. Buda özünü M.S.QorbaçovunSov.İKPMK-ninBaş katibiolduğudövrdə (1985-1991) qabarıq şəkildə gös­tər­miş, SSRİ məkanındaqanlı faciələrbaş vermişdi. Busıradaqondarma “DağlıqQarabağ”problemixüsusiilə seçilirdi.