Multimediali pedagogik dasturiy vositalar yaratish texnologiyalari

Hozirgi kunda o‘quv jarayonini takomillashtirish va qo‘Hab-quwatlash uchun ishlab chiqilgan ko‘pgina kompyuter dasturlari mavjud.

Ulardan ba’zilari ta’lim jarayoniga doimiy ravishda tatbiq etilmoqda. Ular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  avtomatlashtirilgan o‘quv tizimlari;
  
• 
  ekspert o‘rgatish tizimlari;
  
• 
  o‘quv ma’lumotlari bazasi;
  
• 
  bilimlar bazasi;
  
• 
  multimedia tizimlari;
  
• 
  virtual voqelik tizimlari;
  

ta’lim kompyuter telekommunikatsiya tarmoqlari.

Elektron interaktiv doska raqamli, dasturiy va internet texnologiyalari sohasidagi oxirgi yutuqlar konbinatsiyasidir. Bu ta’lim sohasida keskin o‘zgarish hisoblanadi, chunki an’anaviy doska va bo‘rlar elektron ko‘rinishga o‘tadi. Elektron interaktiv doskaga elektron ruchka orqali ma’lumotlar yoziladi. Elektron interaktiv doska personal kompyuter uchun periferiya qurilmasi hisoblanadi. Proektor qurilmasi bilan birgalikda videoroliklarni, rasmlarni va boshqa ob’ektlarni yaratish va namoyish etish, kompyuter xotirasiga saqlash yoki printer orqali bosmaga chiqarish mumkin. Bunday usul orqali tinglovchi ma’lumotlarni juda ham tez tushunib etadi.

Elektron interaktiv doska - raqamli, dasturiy va Internet texnologiyalari sohasidagi oxirgi yutuqlar kombinatsiyasidir. Bu ta’lim sohasidagi keskin o‘zgarish hisoblanadi, chunki an’anaviy doska va bo‘rlar elektron ko‘rinishga o‘tadi.

Elektron interaktiv doska - personal kompyuter uchun periferiya qurilmasi hisoblanadi. Proektor qurilmasi bilan birgalikda videoroliklarni, rasmlarni va boshqa ob’ektlarni yaratish va namoyish etish, kompyuter xotirasiga saqlash yoki printer orqali bosmaga chiqarish mumkin.

Elektron interaktiv doska tarkibiga quyidagi elementlar kiradi:

• 
  Doskaga yozish uchun 3 dona elektron ruchka
  
• 
  Doskani kompyuterga ulash uchun 10 metrli USB-RS232 kAbeli
  
• 
  Diskda elektron doska dasturiy ta’minoti
  
• 
  Doskadan foydalanish yo’riqnomasi
  

Elektron doska ikki xil ko‘rinishda o‘rnatilishi mumkin.

• 
  Xarakatlantirishga qulay bo‘lishi uchun maxsus oyoqli moslamalarga mahkamlanishi
  
• 
  YOki qo‘zg‘almas bo‘lishi uchun maxsus uskunalar yordamida devorga maxkamlanishi mumki
  
• 
  Elektron doskadan foydalanish majmuasi uch elementdan tarkib topgan. Bular: personal kompyuter, videoproektor va interaktiv doska.
  

B

joprR^232 порт писания



USB


Проектор


unda kompyuterga ham videoproektor qurilmasi ham elektron interaktiv doska ulanadi.Dastlab maxsus kAbel yordamida interaktiv doska kompyuter USB portiga ulanadi. So‘ngra videoproektor qurilmasi kompyuterga ulanib interaktiv doskaga moslanadi

Bunda ma’lumotlarning siklik aylanishi hosil bo‘ladi. Elektron doskadan boshqaruv komandalari kompyuterga kelib tushadi. Kompyuter o‘z navbatida ko‘rsatilgan amalni

bajarib videoproektor qurilmasiga uzatadi. Videoproektor qurilmasi esa kompyuter xotirasidagi o‘zgarishni elektron doskada tasvirlaydi

Elektron doska uskunalar paneli

Har bir elektron interaktiv doska foydalanuvchiga qulayliklar yaratish uchun o‘zining uskunalar paneliga ega hisoblanadi. Uskunalar panelidan foydalanish uchun avvalo elektron doska dasturini ishga tushirish lozim.

1. 
   Buning uchun ish stolidagi elektron doska dasturi yorlig‘iga sichqoncha ko‘rsatkichi bilan ikki marta bosing
   
2. 
   Kirish oynasidan Voyti tugmasini bosing
   
3. 
   SHundan so‘ng elektron doska dasturi ishga tushirilib ekranda uning uskunalar paneli paydo bo‘ladi
   
4. 
   Uskunala panelini zarur bo‘lgan hollarda xalaqit bermaslik uchun yig‘ib qo‘yish yoki aksincha foydalanish uchun ochish mumkin.
   
5. 
   Uskunalar paneli yig‘ish uchun uning sarlavha satriga sichqoncha ko‘rsatkichi bilan ikki marta bosing
   
6. 
   Uskunalar paneli ochish uchun esa uning sarlavha satriga sichqoncha ko‘rsatkichi bilan yana qayta bosing bosing
   
7. 
   YOn tomondagi ko‘rsatkichli tugmalarni bosish orqali panelni osongina bir tomondan ikkinchi tomonga joylashtirish mumkin.
   
8. 
   Bundan tashqari panelni uning sarlavha satridan sichqoncha ko‘rsatkichi bilan tutgan holda ekranning extiyoriy joyiga joylashtirish mumkin.
   

SHunday qilib elektron doska uskunalar panelini o‘zingizga qulay joyga joylashtirib olishingiz mumkin.

Boshqarish rejimi

Elektron doskaning ruchkasidan kompyuter sichqonchasi kabi boshqaruv amallarini bajarishda foydalanish mumkin, masalan dasturni ishga tushirish yoki yopish va x.k.

• 
  Buning uchun ruchka yordamida uskunalar panelidagi sichqoncha belgili tugmani bosing. SHundan so‘ng ruchka boshqaruv rejimiga o‘tadi.
  
• 
  Ushbu darsimizda dasturlarni ishga tushirish, papkalarni ochish va yopish amallarini ko‘rib chiqamiz
  
• 
  Ruchka bilan Pusk tugmasini bosing
  
• 
  Paydo bo‘lgan menyu bo‘limlaridan Bloknot dasturini tanlang
  
• 
  Dasturni yopish uchun Zakrbit tugmasini bosing
  
• 
  Ruchka bilan Moi dokumentbi papkasiga ikki marta bosish orqali papkani oching
  
• 
  Ro‘yxatdan, hujjat fayliga ruchka bilan ikki marta bosing
  
• 
  Hujjat va papkani yopish uchun ruchka bilan ularning yopish tugmalarini bosing
  

SHunday qilib ruchka yordamida barcha amallarni bajarish va jarayonlarni boshqarish mumkin.

Oynali rejim

Elektron doskada biror materialni yoritish va amalga oshirilgan xarakatlami saqlab qo‘yish uchun dastlab doska dasturini faollashtirish va unda yangi bo‘sh oyna ochish lozim.

Buning uchun ruchka yordamida uskunalar panelidan Okonnbiy rejim tugmasini bosing. SHundan so‘ng elektron doska dasturi faollashib unda yangi bo‘sh oyna paydo bo‘ladi. Endi ruchka yordamida chizish va yozish mumkin. Dastlabki rejimga qaytish uchun ruchka yordamida dastur uskunalar panelidan sichqoncha belgili tugmani bosing. SHu tariqa keltirilgan tugmalar yordamida rejimlarni almashtirish mumkin.

To‘lik ekranli rejim

Biror material bilan ishlash jarayonida faqatgina elektron doska uskunalar panelidan foydalanish uchun to‘lik ekranli bo‘sh oyna yarating Buning uchun ruchka yordamida elektron doska uskunalar panelidan Polnoekrannbiy rejim tugmasini bosing. SHundan so‘ng ekranda bo‘sh sahifa paydo bo‘ladi va Siz ish jarayoningizni boshlashingiz mumkin. Dastlabki rejimga qaytish uchun ruchka yordamida uskunalar panelidan sichqoncha belgili tugmani bosing SHunday tartibda yangi sahifalar ochish va unga ma’lumotlarni kiritish mumkin

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   S.K.Ro’zimov. Kompyuter savodxonligi. Tosh. “Fan” 2006-yil
   
2. 
   M.Aripov va boshqalar. Axborot texnologiyalari. Tosh. “Noshir”. 2009-yil
   
3. 
   M.Aripov va boshqalar. Informatika. Informatsion texnologiyalar. Tosh. 2001-yil.
   
4. 
   A. Abduqodirov, B. Boltayev va boshqalar. Informatika va hisoblash texnikasi asoslari. UO’T maktablarining 8-sinfi uchun darslik. Tosh. “O’qituvchi” 2006-yil
   
5. 
   A.A.Gladkiy, A.A.Chirtik. Excel. Tryuki i effekti. Sankt-Petrerburg. “Piter” 2006
   
6. 
   Viktor Pasko. Vash noutbuk. Sankt-Petrerburg. “Piter” 2006
   
7. 
   http://natahaus.ru/
   
8. 
   http://almath.ru/
   
9. 
   http://www.guidebookgallery.org/
   
10. 
    http://www.computerhope.com/
    
11. 
    http://en.wikipedia.org/
    
12. 
    http://www.microsoft.com/
    
13. 
    http://300.piter.com/
    
14. 
    U. Yo’ldoshev, R.Boqiyev, F.Zokirova Axborot texnologiyalari. Toshkent
    

I^ M.Aripov, A.Tillayev «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari» Oliy o‘quv yurtlari uchun Elektron qo‘llanma (CD), Toshkent, 2002.P.223