Mundarija 1 kirish asosiy qism

MUNDARIJA
1 KIRISH…………………………………………………..
2 ASOSIY QISM ………………………………………..
1 Qiya yo’naltirilgan quduqni loyhalashtirish bosqichlari………………………………………………..
2 Qiya yo’naltirilgan quduqlarni profilini loyhalashtirish…………………………………………....
3 Qiya quduqlarni stvolini mahkamlash …………………
3 JORIY QISM ……………………………………….
1 Qiya yo’naltirilgan quduq haqida to’liq tushuncha ……
4 HISOB QISMI ……………………………………….
1 Qiya yo’naltirilgan quduqlarni mustahkamlash va sementlash nhisobi ………………………………………
5 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………….....

Ko‘pgina neft, gaz va gazkondensat konlari so‘nggi bosqichda ishlatilayotgan davrida quduqning asosiy fondining eskirganligi, qazib olish ko‘rsatgichining pasayishi sababli, yangi texnologiyalami qollash zarur bo'ladi. Bunday konlar kam debitli hisoblanadi hamda tik quduqlar burg‘ilanganda qatlam qalinligining kichikligi va o'tkazuvchanligining pastligi sababli, samaradorlik ko'rsatgichi sarflangan xarajatlami qoplamaydi. Neft va gaz mahsulotlami qazib olish ko‘rsatgichini oshirishda

keyingi yillar davomida gorizontal va radial burg’lash ishlarini jadallashtirish bir tomondan yuqori samaradorlikka ega bolsa, ikkinchi tomondan burg‘ilash jarayonida va ishga tushirishda yechimini kutayotgan muammoli masalalami tadqiqot qilishni ilmiy xodimlar va bolajak yetuk mutaxassislaming oldiga ko'ndalang masala qilib qo‘ymoqda. Neft va gaz konlaridagi mahsulotlami ko‘proq qazib olish hamda mahsuldor qatlamlarni samarali ishlatishda gorizontal quduqlami burg‘ilashni 2
kuchaytirish, yangi texnologiyalami qollash, jahon hamjamiyatida olib borilgan ishlami o'rganish va ulami tahlil qilib chiqish, anomal past va anomal yuqori qatlam bosim sharoitida burg’lash ishlarini olib borishda mahsuldor qatlamning filtratsiya sig‘imdorlik xossalarini saqlab qolish, yangi texnologiyalardan foyda lanilanish hamda mahsuldor qatlamni ochishda qollaniladigan burg’lash eritmalarining xossalari va tarkibi tahlil qilingan, quduqlami samarali yuvish va mahsuldor qatlamni ochishda qollaniladigan sirkulyatsion yuvish tizimining ahamiyati o‘rganib chiqilgan, hamda gorizontal uchastkani mustahkamlashda qo’laniladigan konstruksiyalariga baho berilgan va texnologiyalami takomillashtirish bo‘yicha takliflar va xulosalar keltirilgan.
Gorizontal quduqlami tugallashda va sifatli o'zlashtirishda mahsuldor qatlamdagi gorizontal uchastkaning konstruksiyasini to‘g‘ri tanlash ko‘p omillarga bog’iq boMadi. Keyingi yillarda gorizontal quduqlami burgMlashni olib borish va muvaffaqiyatli ishga tushirish bo‘yicha AQSH, Kanada, Xitoy, bir qator Evropa davlatlarida, Rossiya, Qozog’ston va shu jumladan O‘zbekistonda 3 egrilik radiusini katta qiymatda o‘zgarishi, burg'ilash ishlarini olib borishni mushkullashtiradi. Bunday quduqlarga mustahkamlash tizmalarini tushirishda quvurlar quduq devoriga ishqalanadi, tizmalar salnik holatiga to'g'ri kelib ushlanib qoladi va sementlash ishlari sifatsiz amalga oshiriladi. Quduq tubi quduq ustuni devoridan biror tomonga siljiganda quduqlaming profili egrilanadi hamda mustahkamlash ishlarini amalga oshirishni va neft konlaridan foydalanishni qiyinlashtiradi. 1 Qiya yo’naltirilgan quduqni loyihalashtirish bosqichlari.

Quduq profilini tanlash gorizontal quduqlami har bir bosqichiga, ya'ni loyihalashtirish, burg'ilash, tugallash va kapital ta'mirlash ishlariga ta'sir qiladi.Yuqorida belgilaganimizdek, quduq profilini loyihalashtirish aniq ma'lumotlami talab qiladi. Kerakli ma’lumotlamiquduqda qo'llanilishini aniqlash kiradi. Loyihalashtirishda uyumni shartlarini aniqlashtirish talab qiiinadi. U tog’ jinslarini ishlash programmasini aniqlashni talab qiladi. Tog jinslarini o'rganish

programmasida quduq profili loyihasini tanlash muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Umuman olganda kichik radiusli egrilanishli quduq profili juda kam variantlarga ega bo'ladi, qaysiki katta radiusli egrilanishli quduq profillarini juda ko'p har xil shaklli variantlari bo'lishi mumkin. Kichik radiusli egrilanishli quduq profilida uzun karotaj asboblarini egri uchastkadan o'tkazish muammo tug'diradi.
Mos ravishda quduqni yuqori iqtisodiy samarali oxirgi variantini aniqlash uchun kichik radiusli quduqlarda qo'llab bo'lmaydigan to'liq jamlanmalami qo'llash mumkin bo'lgan karotaj asboblarini tayinlash talab qiiinadi. Umuman olganda katta egrilanishli radiusli har qanday geofizik tadqiqot olib boriladigan, ya’ni yo'naltirilgan quduqlarda qo'llaniladigan asboblami qo'llash mumkin. Bu yerda chegaralanish o'lchash asboblarini egilishidan emas balkim, katta zenit burchakda
asboblami quduq tubigacha tezda o'tishi masalasidir. Uchinchidan kerakli quduqlarni tugallash sxemasi aniqlangan va quyidagi qaror qabul qilingan bo'lishi kerak: - quduqni ochiq yoki mustahkamlash stvoli bilan tugallash
masalasi; - quduqni tugallash uchun jihozlam i joylashish chuqurligi
(pakerlar, nasoslar va boshqalar); quduqning diametri haqidagi talablar.
Quduqni loyihaviy profilini tanlashda quduqni tugallash talablari juda muhim hisoblanadi. o‘rtacha yoki katta radiusli egrilanishii profillarga nisbatan kichik radiusli egrilanishii profillarda quduqlami tugallashni tanlash chegaralangandir. Hozirgi vaqtgacha kichik radiusli egrilanishii quduqlarda quduqlami tugallashning eng muvaffaqiyatli varianti ochiq stvol, yoriqli teshikli dum va oldindan
tayyorlangan graviyli filtrdir. Agarda quduqqa chuqurlik jihozlari tushirilishi kerak bolsa, masalan botma nasos, uni to‘g‘ri uchastkaga joylashtirish uchun zenit burchagi barqarorlashgan uchastka loyihalashtiriladi. Quduqlami tugallash va kapital ta’mirlash uchun quduqni ishlatishni har qanday davrida unga tushiriladigan jihozlami tahlil qilish va hisobga olish kerak. Bunday tahlil qilish zenit burchakni olish uchastkasidagi eguvchi yuklanmalar ta’sirida paydo
boMadigan murakkabliklami oldini olishga yordam beradi. Masalan: Kapital ta'mirlash uchun pakerni keskin burilishii uchastka orqalikirgizishning imkoniyati aniqlanadi.To‘rtinchidan ochiladigan obyektga qo‘yiladigan talablar:- mahsuldorobyektni holati, oMchamlari va shakli;- geologik reperlaming mavjudligi;
- pilot (ichma-ich o ‘tadigan) quduqni burgMlash kerakligi.So'nggida quduqning loyihasida quduq stvolining diametri,mustahkamlash tizmasining diametri va ulami tushirish chuqurligianiqlanadi.
Quduqning profilini loyihalashtirish ishlarini loyihalash uchunboshlangMch maMumotlar olingandan keyin boshlanadi. • Quduqni tiklikdan og‘ish nuqtasi - nuqta holatini tog‘ jinsi
bilan to‘g‘ri kelishi. • Zenit burchakni olish jadalligi:
- quduq konstruksiyasi; - mustahkamlash tizmasini yeyilish va stvol devorining buzilishi.
• Zenit burchakni barqarorlashish uchastkasi: - quduqni tiklikdan gorizontal ogMshi;
- mahsuldor qatlamni joylashish chuqurligini va geologik reperlami mavjudligining noaniqligi; - quduq traektoriyasini tavsifida noaniqlikning mavjudligi;
- quduqni tugallashga qo‘yilgan talablar;
- pilot stvollar;
-suv-neft va gaz-neft kontaktlari chuqurlik holatlarining joylashuvini noaniqligi.
Quduq quyidagi shartlami hisobga olganda maksimal chuqurlikdan quyidagicha chetga chiqishi mumkin.
1. Zenit burchakni olish jadalligi (egri uchastkani egrilik radiusi) tog‘ jinsiga va chegaralanishga mos kelishi kerak. Bundan tashqari jihozlarga (masalan,tugallash uchun kerak jihozlarga. tog' jinslarini baholash uchun kerakli programma apparaturalar burg'ilash tizmasi va
mustahkamlash tizmasi) mos kelishi kerak.
2. Zenit burchakni olish va zenit burchakni barqarorlashtirish uchastkasini tanlash.
• qatlamga berilgan nuqtada kirishni ta’minlash uchun yetarlicha gorizontal og'ish bilan ta’minlash;
• geologik sharoitlami noaniqligi sababl, quduqning chuqurligini tiklik bo'yicha o'zgarishini oldindan ko'ra bilish;
• traektoriyani kutiladigan haqiqiy xarakteristikasida og'ishiga ruxsat etilganligi;
• mustahkamlash tizmasini boshmog'i va quduqni tugallash jihozlari o'matiladigan chuqurlikda stvolni to 'g 'ri chiziqligini oldindan ko'ra bilish.
3. Burg'ilash jarayonida zenit burchakni olishni oxirgi uchastkasiga tuzatma kiritish uchun imkoniyat darajasida foydali stratigrafik reperlami (tog' jinsining qirqimini, flyuidlami kontaktini karotaj egriligini va hokazo) olish kerak.
4. Boshqa quduqlar bilan uchrashishga qarshi choralami qo'llash.
5.Stvolni egilish nuqtasini oxirgisini tanlashda hamda ikkinchi stvolni ochishdayangidan inklinometrik o'lchovlami amalga oshirishga to'g'ri keladi. Burg'ilash tizmalarini burg'ilashga, tortilishga, bo'ylama egilishda mustahkamlash tizmasini yeyilishiga va mexanik yuklamalarga chidamligini kafolatlash uchun amaldagi tekshiruv hisoblarini o'tkazish talab qilinadi. Burg'ilash qurilmasini yetarli darajada burg'ilashda va tugallashda yuk ko'tarishiga ishonch hosil qilinadi.
Azimut burchakni har qanday katta o'zgarishiga yo'l qo'yilmaslik, quduqni bitta tik tekislikda loyihalashtirish talab qilinadi. Aziinutga katta o'zgartirish kiritish maqsadga muvofiq emas, chunki kattaiashuvni keltirib chiqaradi.
• Traektoriyani boshqarishga sarflanadigan vaqt.
• Zenit burchakni olish jadalligida umumiy jadalligi berilgan tik tekislikdan quduqni og‘ish nuqtasi va qatlamga kirish nuqtasi. Birinchi qadamda zenitburchakni olish jadalligini yuqori va pastki chegaralari o ‘matiladi va qadami aniqlanadi. Yuqorida ko‘rib chiqqanimizdek yuqori chegara (maksimal zenit burchakni olish jadalligini imkoniyati) quyidagi omillarda aniqlanadi.
• tog’ jinslarini tadqiqot talablari asosida;
• quduqlami tugallash talablari asosida;
•qo‘shni quduqlar, burg'ilash podryadchiklari, tub dvigatelidan foydalanish tajribalari asosida;
• burg'ilash tizmasiga ta’sir qiluvchi mexanik yuklanmalar (buralish, zo'riqish, qarshilik kuchlari, metalni charchashi) yoki mustahkamlash tizmasiga beriladigan (buralish, zo'riqish, qarshilik kuchi, eskirish, egilish bilan bogMiq bo'lgan cho'zilishga mustahkamligini kamayishi) va hokazolar asoslanadi;
• burg'ilash qurilmasini va ko'taruvchanligini chegaralari aniqlanadi.
Pastki chegarasi (zenit burchakni olish jadalligini minimal chegaraviy qiymati)quyidagi kattaliklardan chiqib aniqlanadi:
• quduqni tiklikdan og'ish nuqtasidan qatlamga kirish nuqtasiga bo'lgan yoyuchastkasini kattaligi bo'yicha zenit burchakni olish jadalligi aniqlanadi;
• tog' jinsi uchun eng kichik zenit burchakni olish jadalligi, tanlangan uchastkada zenit burchakni olish jihozlar, yo'naltirilgan burg'ilash, xizmat qiluvchi personal(shaxs) va burg'ilash eritmasini tizimi aniqlanadi. Yoy aylanmasi bo'yicha burg'ilash ishlari butun uzunligicha emas, balki tiklikdan to gorizontalgacha hamma uzunligi bo'yicha burg‘ilanadi. Yoy bo‘yicha burg'ilash qatlamga kirish nuqtasi va stvolni traektoriyasini xarakteristikasi yaxshi m a’lum boMgan
holatlarda amalga oshiriladi. Bunda 246ta loyiha bo'yicha zenit burchakni olish uchastkasidan foydalaniladi hamda 246 ta yoki ko‘p uchastkalarda zenit burchak barqarorlashtiriladi.
Barqarorlashtirilgan zenit burchakli loyihalashtirilgan bitta uchastkali quduquchun, yuqori va pastki uchastkalari uchun zenit burchakni olish jadalligi bir xil boMadi. Ba'zi bir holatlarda yuqori va pastki uchastkalami zenit burchakni olishda har xil qiymatda jadallik beriladi. Masalan: Yuqori uchastkani zenit burchakni olish jadalligi 4°/30 m, pastki uchastkani zenit burchakni jadalligini barqarorlashi
8°/30 m. Shunday qilib bitta quduq profili tarkibiy qismida va o ‘rta radiusli egrilanishlaridan foydalaniladi. Profil tarkibidagi uchastkalami zenit burchakni olish jadallik
qiymati yuqori va pastki uchastkalar har xil sabablarga ko‘ra hisoblanadi. Zenit burchakni olish yuqori uchastkada odatda eng yumshoq tog‘ jinslaridan oMib, yuvilishga juda moyilligi yuqori, zenit
burgMlash tizmasida burash momentini va zo'riqish kuchini katta oshishga olib keladi. Lekin yuqori uchastkada zenit burchakni olish jadalligiga qattiq rioya qilish
uncha muhim emas. Qatlamga berilgan nuqtada pastki zonada kiriladi.
Shu bilan birgalikda zenit burchakni olish jadalligining qiymatiga pastki uchastka zenit burchagini barqarorlashtirishda hal qiluvchi hisoblanadi va qatlamga berilgan nuqtada kirish uchun kam masofa qoladi.
Agar yuqori uchastkada zenit burchakni oiish jadalligi kerakli nuqtaga yetib bomiaganda, quduq profilini hizatish uchun quduqni og‘ish nuqtasi joyi zenit burchakni barqarorlashish uchastkasini olish jadalligini, pastki qismini burg'ilashda quduqning tubini burg'ilashda jamlamani o'zgartirishga to’g'ri keladi. Yuqori uchastkada zenit burchakni olishda burg'ilash uchun quduqning traektoriyasini
boshqarish to'g'risidagi ma’lumotlar pastki uchastkada yuqoridagi parametrlami o'zgartirishda hamda berilgan nuqtada qatlamga kirishda qulay hisoblanadi. Amaliyotda zenit burchakni olishda yuqori va pastki uchastkalarda har xil tog' jinslari burg'ilab o'tiladi. Quduqning loyihasida pastki uchastkadagi zenit burchakni olish jadalligining qiymati tanlangan quduq tubini burg'ilash jamlamasini aylantirmasdan uzatishda burchakni olish jadalligi qiymatiga
qo'yiladigan qiymatdan kichik bo'ladi. Qoidaga muvofiq zenit burchakni olish loyihaviy jadalligi katta radiusli egrilanishii va ko'pgina holatda o'rtacha radiusli egrilanishii quduqlarni burg'ilashda tizma aylantirmasdan uzatilganda egrilanishning jadalligi 2-3°/30m kutiladigan qiymatdan kichik bo'ladi.
Agar haqiqiy burchakning olish jadalligi tizmani aylantirmasdan quduqqa uzatishda juda kichik bo'lsa, berilgan nuqtada qatlamga kirishni ta’minlashda ostki burg'ilash jamlanmasi yuqoriga ko'tariladi va eng qulay bo'lgan jamlanmaga almashtiriladi va qaytadan quduqqa tushiriladi. Agar haqiqiy burchakni olish jadalligi katta bo'lganda berilgan nuqtada qatlamga kirish uchun quyidagi usullar qo'llaniladi.
Burg'ilash tizmasini aylantirmasdan burg'ilash tizmasini keskin egilishlarda juda yuqori jadallikda uzatishda, katta eguvchi zo'riqishlarda va metalni charchash ehtimoli mavjud bo'lganda quyidagilar amalga oshiriladi.
1. Og'dirgichga ta’sir qilganda tekislikning yo'naltirilishi (chapga yoki o'ngga) o'zgartiladi. rejalashtirilgan azimutdan quduq traektoriyasi og'diriladi hamda tik tekislikda burchakni olish jadalligi kamaytiriladi. Hozirgi vaqtda inutaxassislami fikriga muvofiq bu usul juda egri bugri quduq profilini beradi, hech qanday holatda qo'llab bo'lmaydi.
2. Yuvuvchi suyuqlikni haydash bosimi kuchaytiriladi va burg'ilovchi stvolniyo'naltirilgan traektoriya bo'yicha ishlaydi, bitta joyda stvol yuviladi va burchakni olish jadalligi pasayadi. Bu amaliyotda jamlanma ko'tarish oldidan qo'llanadi hamda jamlanmani og‘dirish uchun ta'sir qiluvchi kuchlarni qiymati kichik tomonga o'zgartiriladi.
Katta radiusli egrilanishli burgMlash tizmasini aylantirib tushirishga yo qo'yilganda. unday holatda burgMlash tizmasi u yoqqa - bu yoqqa
ylantiriladi, tik tekislikda burchakni olishning jadalligini to kerakli belgigacha tushurguncha aylantiriladi. Aylantirish uchun sarflanadigan vaqtni imkoniyat darajasini maksimal oshirish uchun jamlanmaning loyihasiga o‘zgartirish kiritiladi. Bu ham oMish tezligini kuchaytiradi va quduqni stvolini tozalash imkoniyatini oshiradi. Amalda burgMlash tizmasi quduqqa uzoq muddat aylantirmasdan
tushiriladi. Aylantirmasdan jamlanmani tushirish tiklikdan ogMshni boshlagan va zenit burchakni olish jadalligi talab qilingan chuqurlikgacha yetib borguncha davom ettiriladi. Neft va gaz quduqlarini burgMlash jarayonida tizma
aylantirilganda mustahkamlash quvurlarini yeyilishiga olib keladi. Mustahkamlash tizmasini maksimal yeyilishi odatda burgMlash quvurlarini qulflarini ta’siri natijasida sodir boMadi. Yeyilish tezligining kattaligi birinchi navbatda kontakt bosimining kuchiga, tizmani aylanish sharoitidagi kontaktni uzoq davom etishiga va kontaktdagi sirt yuzalarining holatiga (masalan burgMlash qulflari)
bogMiq boMadi. BurgMlash tizmasining yeyilishi katta qiymatga ega bolganda yuqori sifatli yengil quvurlaming o ‘miga past sortli ogMr mustahkamlash quvurlari qoMlaniladi. Kontakt bosimining kuchi burg’lash tizmasining zoMiqishiga, kontakt zonasida keskin egilishlaming jadallik darajasiga bogMiqdir.
BurgMlash tizmasini tortish kuchi kuchayganda yoki stvolni keskin egilishi jadalligi oshganda kontakt bosimi kuchi oshadi. Quvurlardagi katta cho‘zuvchi kuch yoki nuqtada stvolni keskin egilishi joylari maqsadga muvofiq hisoblanmaydi. Chunki jadal aylanma harakatlar paydo boMadi. Mustahkamlash tizmasini yeyilishini ruxsat etilish kamaytiriladi. Mustahkamlash tizmalarini yeyilishini oldini olish uchun burg’lash tizmasini notekis yuzalarda yoki boshqa xususiyatga ega bolgan sirtlarda aylanishiga yo qo‘yilmaydi. Masalan: yangi
armaturalangan burgMlash qulfi va markazlagichlar (teskari klapanlar burg’lashda qolaniladi) burg’lash tizmalari katta tezlikda aylantirilganda burg’lash tizmasini tezda yeyilishiga olib keladi. Burg’lash tizmasini toMiq yeyilishidan holi boMish uchun aylanish tezligi kichik qiymatgacha kamaytiriladi. BurgMlash tizmani yeyilishini oldini olish uchun quyidagi momentlami ko‘rib chiqamiz:
• tizmaning holatini burgMlash jarayonda ta’minlash uchun quvur devorining qalinligini nazorat qilinadi;
• burgMlashdan oldin mustahkamlash tizmalarida bazali radiometriya oMkaziladi. Bunday oMchash ishlari mustahkamlash quvurining ichki diametrini o'zgarishiga aniq baho berish imkoni boMadi. Olchash absolyut kattalikda emas;
• sirkulyatsiya tizimining taniovida magnit o'm atish va mustahkamlash tizmasidan chiqadigan metalning miqdori aniqlanadi;
• burg'ilash tizmasining aylanish tezligi va vaqti yozib boriladi. Bu ma’lumotiardan kontakt bosimining kuchini baholashda va mustahkamlash tizmasining yeyilishiga baho berishda foydalaniladi;
• burgMlash quvurlarida himoya halqalaridan foydalaniladi;
• mustahkamlash quvurlarini yeyilishini ichki bosim ta’sirida yorilishi, pachoqlanish hamda yegilish va cho'zilishini birga ta’sir etishiga qarab quduqning konstmksiyasi tahlil qilinadi.
Ba’zi bir holatlarda katta chuqurlikda gorizontal uchastkani burg'ilash vaqtida, zenit burchakni olish uchastkasi to'liq mustahkamlaninasdan qoladi. Agarda tog' jinsi juda mustahkam bo'lsa, eng oxirgi mustahkamlash tizmasini boshmoqi quduqning 75° li zenit burchagi ostida o'matilgan bo'Iadi. Bunda oxirgi egri chiziqli uchastka gorizontal uchastkagacha ochiq qoldiriladi