Mundarija kirish 1-bob. Adabiyot sharhi

2-BOB. EXPERIMENTAL QISM
Tadqiqot usullari, reaktivlar, jihozlar.
Tadqiqot usullari - termik faollashtirilgan tritiy bilan nishonlash usuli, yupqa qatlamli xromatografiya, suyuqlik sintilatsiyasini hisoblash.
Uskunalar - termal faollashtirilgan tritiy yordamida nishonlash uskunasini o’rnatish, suyuqlik ssintillash hisoblagichi.
Reaktivlar - NaCl, NaOH, Tris, PPO (difeniloksazol - Re-akhim) POPOP (1,4-Di -2- (5-fenil) oksazolil benzol - "Reakhim"), drotaverin va furosemid (farmakologik daraja)
Drotaverin va furosemidning farmakologik preparatlarini nishonlash
Tritiyni termal faollashtirish usuli bilan nishonlashda moddaning muhim qismi destruksiyaga uchiraydi; reaksiya davomiyligining oshishi va tritiyning termal faollashuvini ta’minlaydigan volfram speral haroratining ko’tarilishi bilan hosil bo’lgan qo’shimcha mahsulotlarning ulushi ortadi. Shuning uchun, oqilona radiokimyoviy va kimyoviy hosildorlikni saqlab, yuqori solishtirma radioaktivlikni olish uchun oraliq radiokimyoviy va kimyoviy hosildorlikni aniqlash uchun turli xil parametrlarga ega bo’lgan ketma-ket nishonlash reaktsiyalari kerak. Optimal nishonlash rejimini tanlash uchun bir qator tajribalar talab qilinadi.


2.1. Termal faollashtirilgan tritiy bilan drotaverin farmakologik preparatini nishonlash usulini ishlab chiqish.

Drotaverin farmakologik preparati Yadro fizikasi institutida ishlab chiqilgan qurilma yordamida termal faollashtirilgan tritiy bilan nishonlandi [80]. Biz nishonlashni optimal rejimini tanladik.

Nishonlash uchun drotaverin 5 mg preparat metanolda eritildi. Eritma, xona xaroratida ichki yuzasi silikagel bilan qoplangan reaktsiya kolbasida metanol tuliq uchib ketgunicha quritildi. Reaktsiya kolbasi suyuq azotda sovutilib, vakuumli nasos yordamida 5x10^-4 mm simob ustinigacha vakuum hosil qilindi. Nishonlash sikllarda amalga oshirildi. Reaktsiya kolbasi 1 mm bosimgacha gazsimon tritiy bilan toʼldirildi va volfram speralini 20 soniya davomida qizdirildi, bir daqiqali tanaffus bilan qizdirish yana davom ettirildi va nishonlashlar sikli tanlandi. Sikllar oraligʼida reaktsiya kolbasidagi nishonlangan preparatlar metanolda eritildi, oʼlchash uchun alikvot olindi va yana quritildi. nishonlash tugagandan soʼng, preparat yaʼna metanolda eritildi va ozroq metanol bilan kolbani qayta-qayta chayish orqali reaktsiya kolbasining devorlaridan preparatlar eritib olindi. Olingan eritma erituvchi toʼliq uchib ketguncha quritildi, keyin yana eritildi va bogʼlanmagan va labil tritiyni olib tashlash uchun yana quritildi.
Termik aktivlangan tritiy bilan nishonlash uchun maqbul sharoitlarni tanlash boʼyicha tadqiqotlar furosemid va drotaverinning farmatsevtik preparatlari misolida oʼtkazildi.

1. 
   Optimal radiokimyoviy va kimyoviy hosildorlikni saqlab qolgan holda yuqori oʼziga xos radioaktivlikni olish uchun oraliq radiokimyoviy va kimyoviy hosildorlikni aniqlash bilan turli xil parametrlarga yega boʼlgan ketma-ket nishonlash reaktsiyalari oʼtkazildi [81; 82; 432 b, 83; 53-57 b.].
   

Tajribalar shuni koʼrsatdiki, 1500 ºC dan past haroratlarda tritiyni nishonlash reaktsiyasining radiokimyoviy rentabelligi ahamiyatsiz, bu tritiy faollashuvining past darajasi (molekulyar tritiy - T₂ ning atomga boʼlinishi) bilan izohlanadi. Haroratning 100 ºC bosqichlarida 1500 ºC dan 2000 ºC gacha koʼtarilishi bilan eng yuqori radiokimyoviy rentabellik 1900 ºC da kuzatildi, ammo preparatning kuchli degradatsiyasi tufayli kimyoviy hosildorlik kamaydi. Tadqiqotlar shuni koʼrsatdiki, har 2ta oʼrganilgan preparat uchun optimal nishonlash harorati 1700 ºS ni tashkil qiladi, bunda ularning radiokimyoviy va kimyoviy hosildorlik nisbati eng yuqori boʼlgan. Faollashtirish vaqti effektlari 10, 15, 20, 25 va 30 soniyalarda oʼrganildi. Optimal nishonlash vaqti sifatida eksperimental ravishda 20 s taʼsir qilish vaqti tanlangan. Reaktsiya 20 s dan kamroq vaqt davomida amalga oshirilganda, reaktsiya unumi juda past, 5% dan kam boʼladi, bu yana molekulyar tritiyning kerakli haroratgacha qizishi uchun vaqt yoʼqligi bilan izohlanadi. Tritiy molekulalarining boʼlinishi. 20 sekunddan ortiq vaqt oʼsishi bilan destruktsiya maxsulotlari keskin kupayadi, bu oq preparatning rangini sariqdan toʼq jigarranggacha oʼzgartirish orqali hatto vizual ravishda kuzatilgan. Amalga oshirilgan tajribalar asosida nishonlash siklining optimal parametrlari, harorat 1700 ºC va vaqt 20 s tanlangan.
Nishonlashlar sonining nishonlangan preparatlar hosildorligiga taʼsiri 2-rasmda koʼrsatilgan. 2-rasmdan koʼrinib turibdiki, sikllar sonining koʼpayishi bilan nishonlash reaktsiyasining unumi ortadi.
Nishonlash paytida olingan alikvotlarning radioaktivligi RZhS-05 hisoblagichida toluol sintillyatsion kokteylda (1 litr toluolda 4 g PPO va 0,05 g POPOPda) suyuqlik ssintilatsiyasini hisoblash orqali aniqlandi [84; 183b.].

5-rasm - Tritiy bilan nishonlangan drotaverinning umumiy radioaktivligining nishonlash jarayonining davomiyligiga bog’liqligi.
Biz nishonlashlar sonining ko’payishi bilan preparatning umumiy radioaktivligi oshishini aniqladik. Shuningdek, beshinchi tsikldan keyin asl preparatning rangi o’zgarishi - sarg’ish rang paydo bo’lishi aniqlandi, bu drotaverinning asl moddasining o’zgarishini (yoki yo’q destruksiya) ko’rsatadi. Moddaning degradatsiyasi nishonlangan preparatning hosildorligini sezilarli darajada kamaytiradiganligi sababli, nishonlash davrlari sonini ko’paytirmaslikka qaror qilindi.