Mundarija kirish I bob. Tekis kesimga EGA bo’lgan detalning xususiyatlari

I BOB. Tekis kesimga ega bo’lgan detalning xususiyatlari
1.1. Ortogonal proyeksiya haqida umumiy ma’lumot.
Tekislik fazoda proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan umumiy va xususiy vaziyatlarda joylashishi mumkin.
Umumiy vaziyatdagi tekisliklar. Agar tekislik proyeksiyalar tekisliklarining birortasiga parallel yoki perpendikulyar bo„lmasa, uni umumiy vaziyatdagi tekislik deyiladi (1, a-rasm). Chizmada umumiy vaziyatdagi tekislikning izlari proyeksiyalar o’qlari bilan ixtiyoriy burchak hosil qiladi. Agar biror P tekislik proyeksiyalar tekisliklari bilan bir xil burchak hosil qilsa, uning P_H va P_V izlari Ox o’qi bilan bir xil burchak hosil qiladi.
Xususiy vaziyatdagi tekisliklar. Agar tekislik proyeksiyalar tekisligining biriga perpendikulyar yoki parallel bo’lsa, uni xususiy vaziyatdagi tekislik deb ataladi.
Proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar bo’lgan tekisliklar proyeksiyalovchi tekisliklar deyiladi.

Gorizontal proyeksiyalovchi tekislik

Gorizontal proyeksiyalovchi M(M_H, M_V) tekislikning M_V frontal izi Ox o„qiga perpendikulyar bo’ladi (1.4,a,b-rasm), M_H gorizontal izi esa Ox o„qiga nisbatan ixtiyoriy burchakda joylashgan bo’ladi. Bu tekislik gorizontal izi M_H va Ox o’q orasidagi  burchak, M va V tekisliklar orasidagi burchakning haqiqiy qiymatiga teng bo’ladi.

Gorizontal proyeksiyalovchi tekislikka tegishli tekis geometrik shakllarning gorizontal proyeksiyalari to’g’ri chiziq bo’ladi va tekislikning gorizontal izi bilan ustma-ust tushadi (1-b, rasm).

1. 
   

b)

1-rasm

Frontal proyeksiyalovchi tekislik
Ta’rif. Frontal proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar bo’lgan tekislik frontal proyeksiyalovchi tekislik deyiladi.

Frontal proyeksiyalovchi N(N_H, N_V) tekislikning gorizontal N_H izi Ox o’qiga perpendikulyar bo’ladi (1- a, rasm), frontal N_V izi esa ixtiyoriy burchakda joylashgan bo’ladi. Frontal proyeksiyalovchi tekislikning frontal N_V izining Ox o’qi bilan hosil qilgan  burchagi N va H tekisliklar orasidagi burchakning haqiqiy qiymatiga teng. Frontal proyeksiyalovchi tekislikka tegishli bo’lgan tekis shakllarning frontal proyeksiyalari to’g’ri chiziq bo’ladi va tekislikning frontal izi bilan ustma-ust tushadi (2-rasm).