MüNDƏrcat mühaziRƏ 1 Verilənlər. Alqoritmlər və verilənlərin strukturu

Alqoritmlər və verilənlərin strukturu - istənilən proqramın ,proqram sistemlərinin və ya komplekslərinin zəruri komponentləridir.Belə proqramın ,proqram sistemləri və ya kompleksləri kimi adi sadə proqramlar,paylanmış sistemlər, mobil əlavələr,verilənlər bazaları,web-əlavələr və s.oia bilər.Buna görə verilənlərin strukturu və alqoritmlər nəzəriyyəsini ,xüsusi halda ,məntiqi və maşın səviyyələrində verilənlərin təsvir edilməsi metodlarını və həmçinin ,müxtəlif strukturlar üzərində mümkün əməliyyatların yerinə yetirilməsini bilmək avtomatlaşdırılmı idarəetmə sistemlərinin ,proqramlaşdırma dillərinin kompliyatorlarının ,əməliyyat sistemlərinin ,habelə imitasiya modelləşdirməsi üçün proqram sistemlərinin ,verilənlər bazalarını idarəetmə sistemlərinin ,süni intellekt və s.kimi bölmələrin dərindən öyrənilməsi,aydınlaşdırılmasıvə layihələndirilməsiüçün lazımdır.Bütün bunlar kompüter elmləri və proqram mühəndisliyi sahələrində sonrakı biliklər üçün əsas bünövrə kimi xidmət edir.
“Alqoritmlər “və “verilənlərin strukturu” kompüter elmlərinin əsas anlayışlarından biridir.N.Virt iddia edir ki, proqramçı üçün müvəffəqiyyətin klassik düsturu belədir:
“Yaxşı proqram-ağıllı düşünülmüş alqoritmin və verilənlərin effektiv strukturlarının vəhdədindən ibarətdir” .
Əgər nəzərə alsaq ki ,proqramın yazılması və reallaşdırılması üçün alqoritmik dil də lazımdır,onda aşağıdakı düstur alınar:


Proqram = Alqoritm + Verilənlərin strukturu + Alqoritmik dil


Alqoritmlərin və verilənlərin strukturunun tədqiqi proqramlaşdırmanın əsaslarından ,həmçinin mükəmməl texnologiyaların və mürəkkəb riyazi araşdırmaların zəngin sahələrindən biridir.Həm də bu nəzəri hazırlıqlı mütəxəssislər üçün nə isə sadəcə bir əyləncə sahəsi deyil: yaxşı alqoritm və ya verilənlərin strukturu problemi bir neçə saniyə ərzində həll etməyə imkan verə bilər, onların yoxluğu isə həmin problemin həlli üçün illərlə vaxt tələb edə bilər.
Məsələnin həllənin münkünlüyü təmamilə xüsusi alqoritmlərin mövcudluğundan və verilənlərin strukturundan asılıdır.Əgər Siz, Sizin üçün yeni olan proqramlaşdırma sahələrində proqramlar hazırlayırsınızsa,onda aydınlaşdırmalısınız ki,bu sahədə hansı hazır işlənmələr artıq mövcuddur, əks halda Siz kiminsə tərəfindən yaxşı yerinə yetirilmiş bir işi pis yerinə yetirmək üçün boş vaxt sərf edəcəksiniz. Hər proqram alqoritmlərdən və verilənlərin strukturundan asılıdır,amma nadir hallarda yeni alqoritmlər icad etmək lazım gəlir.
Hətta mürəkkəb proqramlarda,məsələn kompilyatorlarda və ya Web-brauzerlərdə verilənlərin strukturu, ümumiyyətlə massiv, siyahı,ağac və xeş cədvəllərdən ibarət olur.Proqrama daha təkmilləşmiş struktur lazım gəldikdə isə o,çox ehtimal ki,həmin bu sadə strukturlara əsəslanacaq.Müvafiq olaraq, proqramçının işi,hansı alqoritmlərin və strukturların əlçatan olduğunu bilmək,həmçinin,onların arasında ən səmərəlisini necə seçməyi anlamaqdır.
Əgər insan özü üçün proqramçı və ya veb-istehsalçı yolunu seçməyə qərar vermişdirsə, onda o bir və ya bir neçə proqramlaşdırma dili ilə rastlaşmalı olacaq. Yaxşı ilkin kod yazmaq üçün alqoritmləri və verilənlərin strukturlarını mütləq öyrənmək lazımdır.Hazırdaən məşhur proqrqmlaşdırma dilləri bunlardır:
PHP
C#
JavaScript
Python
Java
C++
Dillərdən hər biri sintaksis adlanan əmrlər(operatorlar) və qaydalar yığımına malikdir.Bu sintaksis iki əhəmiyyətli komponentə fikir yönəltmək lazımdır:kodda bu və ya digər operatorların düzgün istifadə edilməsi və verilənlərin təsvir edilməsini düzgün seçmək.