Mustaqil 0 ‘zbekistonimizda bugungi kunda olib borilayot-gan izchil islohotlar xalqimizning hayot farovonligini ta’min-lashga xizmat qilmoqda

Ipak akatsiya(Albizzia julibrissin Durazz)

Hugungi kunda ba’zan amaliyotda ilmiy asoslangan, mnn/arali daraxtlami ekish qoidalariga unchalik e’tibor qitrittiltnaydi. Daraxt ko‘chatlarini ekishda agrotexnika tartib-

147

qoidalari asosida manzarali ko‘chatlar qaysi hududda, qachon, qanday va qaysi manzarali daraxt turi bilan uyg‘unlashgan holda ekilishiga jiddiy e’tibor berilishi kerak. Shundan so‘ng manzarali daraxt va buta ko‘chatlarining yaxshi o‘sib-rivojlanishi uchun o‘z vaqtida sug‘orish, shox-shabbalariga ishlov berish, mahalliy va mineral o‘g‘itlar berib borish kerak bo‘ladi. Shundagina yaproq va nina bargli daraxtlar ko‘kalam-zorlashtirishda o‘zining o‘ta manzarali shox-shabbasi: sharsimon, soyabonsimon, piramida va konussimon ko‘rinishi, ajoyib, rang-barang gullari, yaproqlarining shitirlab turishi ulaming shoxlarida sayroqi qushlaming sayrashi bilan tashrif buyuruvchilar ko‘z o‘ngida ko‘kalamzor hududning manzarali estetik tarovatini namoyon qiladi. Buning uchun eng asosiysi yashil vodiylar uchun ko‘rkam manzara hosil qiluvchi daraxt va buta turlarini to‘g‘ri tanlashdir.


11.16-rasm. Ipak akatsiya daraxtining umumiy ko‘rinishi.

Shunday ajoyib manzarali daraxt turlaridan biri bu - ipak akatsiya (Albizzia julibrissin Durazz) dir. Ipak (shoyi) akatsiya o‘ta manzarali daraxt bo‘lib, balandligi bizning 0 ‘zbekiston sharoitida 8-12 m gacha yetadi. Shox-shabbasi keng soyabon-

148

Nimon, daraxt tanasi kulrang, barglari ikki marta juftsiz, patsi-inon joylashgan. Gullari yirik supurgisimon, murakkab barglariga yig‘ilgan, xushbo‘y hidli, iyun-avgust oylarida gullaydi (22-rasm).


11.17-rasm. Ipak akatsiyaning bargi, guli va mevasining tuzilishi.

Tez o‘suvchi tur, juda yorug‘sevar, tutun, gaz va changli, lUKiiilay hidlarda ham bemalol o‘sa oladi. Chirindiga boy, iluiqur qumoqli, allyuvial tuproqlarda ham bemalol o‘sib-rivojlana oladi. Daraxt yozda, ayniqsa, gullagan vaqtida ajoyib manzara namoyon etadi. Daraxt tuproq tarkibiga baquwat ildiz otib o‘sadi. Tez-tez sug‘orib turilsa, yaxshi o‘sadi, kasallik va /ararkunandalar bilan zararlanishi bo‘lmaydi, uzoq yashaydi. I Ining manzarali xususiyatlaridan biri: kech kirib quyosh botishi bilan o‘z gulini yashirib oladi, ertalab quyosh chiqishi bilan ttullarini ochib o‘zining nafis husnini namoyon etadi. U - oVining soyabonsimon shakli va kumushsimon yog‘och tanasi hi Ian, yashil bargchalari kuzning oxirigacha davom etishi bilan yimada ko‘rkam ko‘rinish hosil qiladigan manzarali daraxt. Daraxt ko‘chatlari, asosan, tinim muddatini o‘tagan urug‘ini bailor faslida sepish usuli bilan ko‘paytiriladi. Bunda ko'chatxona xoloz bo‘lgan mayin tuproqli yer maydonining

149

relyefi 3° gacha qiyalikda bo‘lgan hosildor tuproqlarda tashkil etiladi. Ko‘kalamzor hududlarda manzarali bu daraxt ko‘chati bemalol o‘sib-rivojlanishi uchun uning uch yillik parvarish-langan ko‘chatini ekish zarur bo‘ladi. Atrof-muhit ekologiyasiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Uning ko‘chatlarini qatorga olib yoki boshqa manzarali daraxt turlari bilan guruh holida ekilsa, yanada ajoyib kompozitsion ko‘rinish namoyon etadi.
Ushbu manzarali daraxt ko‘chatidan shahar va qishloqlari-mizdagi istirohat bog‘lari, xiyobonlar va sayilgohlarda yashil hududlar barpo etishda bemalol foydalanish mumkin.