N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

Boshlang‘ich sinfda darslarini innovatsion pedagogik texnologiyalar 
asosida tashkil etish. 
Innovatsion pedagogika hozirgi davrda norasmiy fan 
sifatida ma‘lum bo‘lgan, biroq kun-sayin butun jahon soha mutaxasislarining 
e’tiboriga tushib jadal rivojlanib borayotgan bilimlar tizimidir. Uning ta‘limiy 
ahamiyatini tan olgan pedagoglar jamoasi olimlar shu boisdan ham mavjud 
an’anaviy pedagogikaga tanqidiy yondashmoqdalar. Hozirgi kunlarda shakllanib 
rivojlanib borayotgan mazkur yangi fan haqida jiddiy fikrlar bildirilyapti uning 
asosiy vazifasi hukumron bo‘lib turgan butun o‘quv tarbiya tizimi nazariyasini 
innovatsiya asosida qayta tashkil etib o‘zlashtirishdir. 
Innovatsion pedagogika – hukumron nazariya nazariy va amaliy 
muammolarni hal etishning asosi qilib olingan. Innavatorlar fikricha asosan 

---

300 
adabiy mumtoz pedagogik nazariyalar eskirib qolgan yangi sharoitda hozirgi 
avlodni bu yo‘l bilan tarbiyalash mumkin emas. 
Innovatsion 
faoliyatning 
asosiy 
funksiyasi 
pedagogik 
jarayonni 
komponentlarini, ya‘ni ma‘no, maqsad, ta‘lim mazmuni, shakli, metodi, 
texnologiyasi, ta‘lim vositalari, uni boshqaruvlarini o‘zgartirishdan iborat. 
Innovatsion jarayonning o‘ziga xosligi shundaki, quyidagi yetarli strukturada, 
yangilikni kirishi, vujudga kelishi, opponentlar bilan kurashda tezkorligi, 
yetilishi, o‘zlashtirilishi, tarqalishi, yoki krizis, yoki finalga borishidan iborat. 
Innovatsion faoliyat shunday vositalar yordamida kechadigan holatki, bunda 
pedagogik yangilanish g’oyasi paydo bo‘ladi. U sotsial holatga undan ta‘limdagi 
yangilikni tug’ilishi, paydo bo‘lishiga olib keladi. Innovatsion jarayonning ba‘zi 
yangiliklari lokal tadqiqotlar o‘tkazish va tajriba – sinovlar orqali tatbiq 
qilishdan farqlash kerak. Masalan, maktabda qo‘shimcha kursni innovatsion deb 
bo‘lmaydi. Shunday qilib biror g’oyani yangilik darajasida yaratib, faoliyatga 
olib kirib, u jarayonni boshqarib borish mumkin bo‘lsa, innovatsion faoliyat 
hisoblanadi. 
Innovatsion o‘qitish – 1) yangicha o‘qitish tizimi, 2) o‘quvchi va 
talabalarni 
yangi 
kiritilgan 
texnologiyalar 
asosida 
o‘qitish jarayoni 
(algoritmlash, loyihali, modulli va b.). 
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki har bir yaratilgan yangilik oldiniga albatta 
ilgarisidan ham yomon ishlaydi, chunki o‘rganish moslashish sustkashlikni 
yengish kerak. Pedagogik tizimini takomillashtirishning asosiy yo‘llari ikkita 
intensive va ekstensiv. Intensive rivojlanish pedagogik sistemani ichki 
imkoniyatlar hisobiga ekstensiv yo‘l esa qo‘shimcha kuchlar jalb etish ya‘ni 
vositalar asbob texnalogiyalar hisobiga takomillashtirishni ko‘zda tutadi. 
Shulardan kelib chiqqan holda sinfdan tashqari o‘qish darslarini 
innovatsion usullar bilan o‘tish degani bu darslarni bugungi kun zamon 
talabidan kelib chiqib, ta’lim tizimizdagi yangiliklarni qo‘llagan holda o‘tish 
tushuniladi. Ammo e’tibor berish kerakki, qo‘llanilayotgan har qanday usul dars 

---

301 
jarayonining ma’lum maqsadini ochib berishga yordamlashishi va ma’lum 
maqsadni amalga oshirishda dars jarayoniga ko‘maklashishi lozim.