74
Neolit davriga kelib odamlar ba’zi hodisa
va voqealarni uzoq masofaga
yetkazish niyatini jonli va jonsiz narsalarning rasmini chizish orqali amalga
oshirganlar. Bunday yozuv
frazeografiya
deb nom olgan. Frazeografiya -fraza,
gap, grafiya - yozaman, ya’ni gap yozaman ma’nosini bildiradi. Frazeogramma
yozuvi ikki turga bo‘linadi:
a) aks (tasvir) yozuvi; b) qadimgi shartli
alomatlar.
Aks (tasvir) yozuvini
piktografiya (piktus- tasvir, grafiya-yozaman)
deb ataganlar.
Piktografiya
(rasmli yozuv)da rasm bilan yozuv o‘rtasida uzviy
bog’liqlik mavjud bo‘lgan, chunki har ikkalasi ham ko‘rish orqali idrok qilinadi.
Piktografik yozuvni ibtidoiy tasviriy san’at ichida yuzaga kelgan deyish
mumkin. Ma’lumki, arxeolog olimlarimiz juda ko‘p qadimiy rasmlarni
kashf
etganlar. G’or devorlari,
turli xildagi toshlar, suyaklar va boshqa predmetlarga
o‘yib ishlangan xilma-xil
hayvonlarning rasmlari, umumiy mazmunga
birlashuvchi tasviriy lavhalar – bularning bari piktografik yozuvning asoslaridir.
75
Xulosa
qilib aytish mumkin, ibtidoiy tasviriy san’at ikki yo‘nalishda –
umuman rasmlar va muayyan axborot vositasi, ya’ni
yozuv sifatida shakllana
borgan. Buni dunyo tillarining juda ko‘pchiligidagi
“yozmoq”
ma’nosidagi
so‘zlarning etimologiyasiga e’tibor qilganda ham bilish mumkin. Bunday
so‘zlarning etimologiyasida asosiy mazmun rasm chizish jarayoni bilan bog’liq
holda namoyon bo‘ladi. Masalan, qadimgi turkiy tillarda “yozmoq” tushunchasi
Dostları ilə paylaş: