N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ko‘rildi”, “Xato” tarzida emas, “Chiziqdan yoz”, “Harflar orasidagi masofani to‘g’ri saqla”, “Harflarni bog’lab yoz”, “Qiyaroq yoz”
- Avtoruchka.
|
IKKI
DO‘ST ______________________ ___Bir bor ekan, bir…___________________________________ 1 (To‘g’ri) IKKI_DO‘ST_____________________________________________ Bir bor ekan, bir…_________________________________________ 2 (Noto‘gri) 1-sinf o‘quvchilaridan kunlarni raqamlar bilan, oylarning nomini esa harflar bilan varaqning o‘rtasdiga yozish talab etiladi. O‘quvchilarning yozgan harf va matnlarini muntazam ravishda qizil siyoh bilan tekshirib, zarur ko‘rsatmalar berib borish o‘quvchilarning kelgusida benuqson yozishlari uchun zamin hozirlaydi. 106 O‘quvchilarning ishlarini baholashga alohida e’tibor qilib, tegishli ko‘rsatmalar berib borish lozim. O‘quvchilarning bahosi bajarilgan ishning ostiga qo‘yilishi kerak. O‘quvchilarning daftarlariga “Ko‘rildi”, “Xato” tarzida emas, “Chiziqdan yoz”, “Harflar orasidagi masofani to‘g’ri saqla”, “Harflarni bog’lab yoz”, “Qiyaroq yoz” kabi yozib ko‘rsatish maqul. O‘quvchilarning husnixatga, daftar tutishga qiziqishlarini o‘stirish maqsadida maktab bo‘yicha eng yaxshi tutilgan daftarlarni yig’ib ko‘rgazma tashkil etish kerak. Avtoruchka. Yozuv qurollarining tarixi, xususan ruchka juda qadimga, miloddan oldingi davrlarga, qadimgi odamlar g’or devorlariga tosh bilan rasm chizgan davrlarga borib taqaladi. Qadimdan hozirga qadar yozuv qurollarining mexanizmi turli o‘zgarishlarga uchradi. Bu hol odamlarning turmush tarzining o‘zgarishi bilan bog’liq holda rivojlandi. Odamlar devorlarda turli xildagi rasmlarni chizadigan bo‘ldilar. Buning uchun qirrali toshlar, suyaklardan foydalanar edilar. Bundan 4000 yil oldin shunday edi. Bundan 3000 yil avval yegipetliklar tomonidan iyerogliflar ixtiro qilindi. Yerogliflarni yozish uchun mo‘yqalamlar yaratildi. Ana shu mo‘yqalamlar hozirgi ruchkalarning prototipiga aylandi. Xitoyliklar mo‘yqalamni sichqon va tuya junidan tayyorlar edilar. Shu davrda bo‘yoq tayyorlash resepti ham paydo bo‘ldi. Bo‘yoq ixtiro qilingandan so‘ng yozuv qurollari yanada mukammal bo‘ldi. 107 Endi ruchka o‘rniga bambuk, nay, qamish poyalaridan foydalanar edilar. Bu o‘simliklarning poyalari bo‘yoqni o‘ziga juda yaxshi ushlar edi va yozishga qulay edi. Milodiy davrning 600-1800-yillari yozish uchun turli qushlar qanotining bir parchasi (pat)dan foydalanildi. Pat o‘simlik poyalaridan ko‘proq va yaxshiroq xizmat qilar edi. Yozish uchun asosan yosh g’ozlarning patidan foydalanilar edi. Patni bahor fasli g’ozlarning chap qanotidan olar edilar. O‘ng qanotdan olingan patlar yozuv jarayonida xat ustini yopib qo‘yar edi. ХVIII asrda kelib patlarga ehtiyoj yana ortdi. Rossiya har yili Angliyaga 27 million pat yuborar edi. Massachuyetlik Djon D.Laud 1888-yilning oktabr oyida “uchi aylanadigan ruchka” ixtiro qilib patent oldi. Uchida sharikchasi bor ruchka bo‘yoqqa botirilar edi. Shu ruchkaning nusxasi keyinchalik boshqa ruchkalarning yasalishiga asos bo‘ldi. Keyinroq aka- ukalar Ladislo va Georg Birolar ruchkaning yaxshi nusxasini yaratdilar. Ular yasagan ruchka uchida ham sharikcha bor edi. Bu sharikcha aylanib o‘zidan iz qoldirar edi. Ruchka bo‘yog’i muammosi ham ularni ko‘p qiynagan. Ular o‘z ixtirolarini franso‘z Marselo Bichga sotdilar. 1952- yildan boshlab bo‘yog’i qurimaydigan va tommaydigan ruchka ixtiro qilindi. 1997- yil shunday ruchka ixtiro qilindiki, bosim bilan yozishga hojat yo‘q edi. 108 Qalam (karandash – turkcha karadas – “qora tosh“ so‘zidan olingan) 1775- yil franso‘z Nikolya Jak konte tomonidan ixtiro qilingan. Grafit (karbonning bir turi), ya’ni qalamning qora bo‘yog’i avvallari temir naychaning ichida solinar edi. Boshida tillo naychadan foydalanganlar. Bu qalam turi yozish uchun emas, balki shon – shavkat uchun olib yurilar edi. Markaziy Osiyoda xat siyohda qalam (qamish qalam, savag’ich qalam) bilan yozilgan. XIX asrning ikkinchi yarmidan ruchka bilan yozish rasm bo‘la boshlagan. Shu davrda o‘zbek tilida “ Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|