N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

Husnixat darslarida turli xildagi jadvallardan foydalanish. 
Boshqa 
darslarda bo‘lgani kabi, husnixat mashg’ulotlarida ham ko‘rgazma qurollardan
foydalaniladi. Bunda o‘quvchilar harf va uning elementlarini to‘liq va to‘g’ri
o‘zlashtirib oladilar. 
Husnixat mashg’ulotlarida quyidagi ko‘rgazma usullardan foydalanish
maqsadga muvofiqdir. 
1. Harf va uning unsurlarini sinf taxtasi (doska)da yozib ko‘rsatish. 
2. O‘quvchilarning daftarlarida va harf va uning elementlarini yozib 
ko‘rsatish. 
3. Husnixat daftaridagi harflarga qarab yozdirish. 
4. Turli xildagi jadvallardan foydalanish. 
Bularning ichida harf va uning unsurlarini sinf taxtasida yozib ko‘rsatish
asosiy usul hisoblanadi. Agar o‘qituvchi sinf taxtasida harf va uning
unsurlarini chiroyli va aniq yozib ko‘rsatsa, o‘quvchilar ham shunday 
yozishga kirishadilar. 
O‘quvchilarda doskaga yozish malakasini hosil qilish uchun ularning 
barmoq va qo‘l harakatlari o‘stirilib, harflarning nisbatini to‘g’ri olish, bo‘rni
to‘g’ri ushlash hamda bir xil yo‘g’onlikdagi chiziqlarni chizish o‘rgatiladi. 
Bunday ko‘nikmalar hosil qilingandan so‘ng doskada yozish uchun
tayyorgarlik mashqlari o‘tkaziladi. Bu mashqlarni bajarishdan oldin doskada

---

111 
30x30 smli kvadratlar chizib olinadi. Shu kvadratlarning ichiga to‘g’ri
chiziqlar ko‘z bilan chamalab chiziladi (rasmga qarang). 
To‘g’ri chiziqlarni chizish mashq qilingandan so‘ng har xil qiyaliklardan 
va aylanalar shaklidan iborat bo‘lgan mashqlarga o‘tiladi (rasmga qarang). 
Bunday mashqlarni bajarishda qo‘lning harakatiga alohida e’tibor berish
zarur. Mazkur rasmlarni o‘quvchilarning o‘zlari dars boshlanishidan oldin
bajarishni mashq qilib ko‘rishlari mumkin, chunki bu ularning qo‘l harakatini
o‘stirishga yordam beradi. O‘quvchilarga harflarning yozilish usullarini
tushuntirishdan oldin harf unsurlarini «Husnixat» daftarida berilganidek sinf 
taxtasida yozib ko‘rsatish lozim. O‘qituvchi harf va uning unsurlarini 
o‘quvchilarga o‘rgatish uchun quyidagilarga ahamiyat berishi lozim. 
1. O‘qituvchi sinf taxtasiga yozayotgan vaqtida shunday turishi kerakki, 
sinf taxtasiga yozilayotgan harf yoki uning unsurlari o‘quvchilarga aniq 
ko‘rinib tursin. 

---

112 
2. Harflarni oldindan (tanaffus vaqtida) yozib qo‘ymaslik kerak, chunki 
o‘quvchilar o‘qituvchining yozayotgandagi qo‘l harakatlarini ko‘rmasalar, 
harflarni ko‘r-ko‘rona ko‘chirib oladilar. 
Har bir harfning yozilishini o‘quvchi to‘g’ri o‘zlashtirib olishi uchun
dars jarayonida tushuntirib, ko‘rsatib yozish maqsadga muvofiqdir. 
3. Sinf taxtasida harflarning bir tekis joylanishiga ahamiyat berish, sinf 
taxtasining to‘g’ri kelgan yeridan yoza bermay, hamma o‘quvchilarga ko‘rinarli
bo‘lgan yeridan boshlash va harflarning kata-kichikligini doim bir tekisda olib 
borish kerak. 
Husnixat mashg’ulotlari uchun ishlangan ko‘rgazma qurollarining harflari
sinf taxtasiga yozilgan harflardan kichik bo‘lmasligi kerak. Jadvallarni 30x50 
sm o‘lchamda bajarish mumkin. 
Ko‘rsatilayotgan narsaning tasviriga, xarakteriga, yozilishiga yoki biron
mavzuni yoritib borishiga qarab jadvallarni quyidagi besh guruhga bo‘lish
mumkin: 1) tekstli; 2) raqamli; 3) grafik; 4) illyustratsiyali; 5) aralash. 
Ayrim o‘qituvchilar ko‘rgazma qurollarning turlariga yetarli e’tibor
bermaydilar hamda ularning bir-biridan yaxshi ajrata olmaydilar. Har bir 
jadval o‘z spetsifikasiga qarab ishlanadi va alohida bir vazifani bajaradi, 
shuning uchun ularni bir-biri bilan aralashtirib yuborish yaramaydi. Quyida 
har bir jadvalning vazifasi bilan tanishib chiqamiz. 
1.