N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

Po‘lod qalam”
atamasi paydo bo‘lib, 
hozirgi qalam esa 
qarindoshqalam 
(
karandash-qalam)
deb yuritilgan. Bizning 
davrimizda yozuvda avtoruchka, sharikli ruchka, qalam, yozuv mashinkasi va 
kompyuterdan foydalanilmoqda. Yozuvning bu kabi vositalaridan harflar bosim 
bilan yozilmaydi. Shuning uchun ham har bir harfni aniq, toza, chiroyli, ayni 
vaqtda, tez yozish talab qilinadi.
Hozirgi kunda avtoruchkalar xilma-xil bo‘lib, ularning hammasi ham 
boshlang’ich sinf o‘quvchilariga mos kelmaydi. Boshlang’ich sinf o‘quvchilari 
uchun tavsiya etiladigan sharikli avtoruchkalarning yo‘g’onligi bolalarning qo‘l 
barmoqlariga mos bo‘lishi kerak. Tavsiya etiladigan sharikli avtoruchkalarning 
uzunligi 130 mm ga, yo‘g’onligi esa 8 mmdan oshmasligi lozim (6-rasm).
 
 
(6-rasm) 
Avtoruchkalardan foydalanish qoidalari tayyorgarlik davri mashg’ulotlari 
davomida o‘rgatilishi lozim. O‘quvchilarni sharikli avtoruchkada yozishga 
o‘rgatishdan avval, undan qanday foydalanish, siyohli naycha (sterjen)ni qanday 

---

109 
almashtirish, uni saqlash qoidalarini o‘rgatish lozim. O‘qituvchi shogirdlarini 
avtoruchka bilan tanishtirish jarayonini suhbat tarzida tashkil etishi mumkin: 
- Bolalar, bugun biz birgalikda sharikli avtoruchkadan qanday 
foydalanishni o‘rganamiz. Avtoruchka bilan yozishni o‘rganishdan oldin sizlar 
ba’zi bir qoidalarni bilishlaringiz lozim. Hozir shu haqda suhbat qilamiz. Qani 
kim menga aytadi: qalam qanday bo‘ladi? 
O‘quvchi:
Qalam – bu yog’och tayyoqcha, o‘rtasida esa qora bo‘yog’i
bor. 
Shundan keyin o‘qituvchi qalam va avtoruchkani ko‘rsatib, ularning bir – 
biridan farqini so‘raydi. 
O‘quvchi
: Avtoruchka siyoh bilan yozadi, qalam esa siyohsiz yozadi.