N. M. AĞABƏyli

 
§ 12. Genişlənən və gərginləşən sementlər 
Məlumdur ki, gips yapışdırıcı maddələri müstəsna olmaqla 
bütün yapışdırıcı maddələrdən hazırlanan beton və məhlullar havada 
bərkidikdə yığışır. Sement daşının yığışma deformasiyaları xoşa 
gəlməyən halların: çatların əmələ gəlməsinə, sukeçirmənin artmasına 
və bununla da əlaqədar olaraq şaxtayadavamlılığın, korroziyayada-
vamlılığın aşağı düşməsinə səbəb olur. Lakin genişlənən sementlərdən 
istifadə etdikdə qeyd edilən nöqsanları aradan qaldırmaq mümkün 
olur. 
Sukeçirməyən genişlənən sement. Müəyyən nisbətdə götürül-
müş alüminat sementi, gips və yüksəkəsaslı kalsium hidroalüminat 
komponentinin birlikdə yaxud ayrıca üyüdülərək mükəmməl surətdə 
qarışdırılmasından alınan teztutan və tezbərkiyən hidravlik yapışdırıcı 
maddəyə sukeçirməyən genişlənən sement deyilir. Bu sementin 
optimal tərkibi 70

76 % alüminat sementi, 20

22 % gips, 10

11 % 
yüksəkəsaslı kalsium hidroalüminatdan ibarətdir.
Sukeçirməyən genişlənən sementin bərkiməsi aşağıdakı reak-
siya üzrə gedir: 
4CaO

Al
2
O
3

12H
2
O + 3(CaSO
4

2H
2
O) + 13H
2
O = 
=3CaO

Al
2
O
3

3CaSO
4

31H
2
O + Ca(OH)
2
. 
Məlum olduğu kimi bu birləşmənin tərkibində çoxlu miqdarda 
kristallik su olduğundan həcmini xeyli artırır. 
Sukeçirməyən genişlənən sementin sıxılmada möhkəmlik həd-
dini tapmaq üçün normal qatılıqlı sement xəmirindən 20

20

20 mm 
ölçülü kub nümunələr hazırlanır. Nümunələrin sıxılmada möhkəmlik 
həddi 6 saatdan sonra 30 MPa-dan, 28 gündən sonra isə 50 MPa-dan 

---

141 
141 
az olmamalıdır. 24 saatdan sonra nümunələr 0,6 MPa təzyiq altında 
tam sukeçirməyən olmalıdır. Sementin genişlənməsi ilk 1

3 gündə 
müşahidə edilir. Nisbi xətti genişlənməsi 0,02

1,0 %-dir. Bu sementin 
həqiqi sıxlığı 2850

2870, tökmə sıxlığı isə 1400 kq/m
3
-dur. 
Sukeçirməyən genişlənən sement əsasən boru və buna oxşar 
elementlərin birləşmə yerlərini doldurmaq və hidroizolyasiya etmək, 
dəmir-beton konstruksiyalarında özül boltlarını bərkitmək üçün 
işlədilir.