N. O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Murakkab yuk ko‘tarish mashinalari
Murakkab yuk ko‘tarish mashinalari (konstruksiyasi va ba- jaradigan vazifasi bir-biridan farq qiladigan, yetarli darajada murakkab tuzilgan, yuk ko‘taruvchanlik qobiliyati katta bo‘lgan, universal yuk ko‘tarish mashinalari) kranlar deyiladi.
Har qanday kran: metallkonstruksiya; ko‘tarish mexanizmi; siljitish mexanizmi; kranni aylantirish mexanizmi; kran qu- lochini o‘zgartirish mexanizmi va boshqa mexanizmlardan tashkil topgan bo‘ladi.
Kranlar donali yuklarni va sochiluvchan yuklarni ko‘tarishda ishlatiladi. Konstruksiyasining tuzilishi bo‘yicha kranlar stre- lasimon — strelali kranlar va ko‘priksimon — ko‘prikli kranlar deb ataluvchi guruhlarga bo‘linadi.

Strelali kranlar. Strelali kranlarda yuk strela uchidagi yuk osish moslamasiga osiladi. Kranning qulochi o‘zgaruvchan yoki o‘zgarmas bodishi mumkin.
Strelali kranlar devorga oYnatilgan yoki o‘z o‘qi atrofida aylanadigan, kolonnaga (ustunga) oYnatilgan aylanma kran- larga bodinadi.
Devorga o^trnatilgan kranlarning qulochi o‘zgarmas yoki o‘zgaruvchan bodishi mumkin. Qulochi o‘zgarmas strelali kran­larda yuk kran strelasining uchiga o'rnatilgan blokdan o'tkazilgan arqonga osib qo‘yiladi (8-rasm).
Devorga oYnatilgan strelali kranlar o‘z o‘qi atrofida 180° ga burilishi mumkin.
Devorga oYnatilgan strelali kranlarda qulochni o‘zgartirish kerak bo‘lsa, strela ustiga aravacha o^trnatiladi (9-rasm). Yuk ko'tarish mexanizmi esa aravachaga oYnatiladi. Aravacha strela bo‘ylab harakatlanib, kran qulochini o‘zgartiradi.





8-rasm. Devorga otrnatilgan
qulochi o‘zgarmas strelali kran:
1 — kran metallkonstruksiyasi; 2 —yuk;
3 — yukning burilish trayektoriyasi.

9-rasm. Devorga otrnatilgan
qulochi otzgaruvchan strelali kran:
1 — kran metallkonstruksiyasi; 2 —
aravacha; 3 — ko‘tarish mexanizmi.




12




10-rasm. Qulochi o‘zgarmas to‘liq aylanuvchi strelali kran:
1 — ustun; 2 — metallkonstruksiya; 3 — yukning burilish trayektoriyasi.
10-rasmda to‘liq aylanuvchi strelali konsol kran ko‘rsatilgan, bu kranning metallkonstruksiyasi 2 qo‘zg‘almas kolonna (ustun) 1 atrofida to‘liq aylanishi mumkin.