N uzoqov, X. A. Alimov,B. X. Yunisov

Yechish: Yoqilg'i ishchi massasining kulliligini aniqlaymiz:
i . 100-Wi io 100-18
A¹ = Aq 100 = 36 100 = 29,5%
Yonilg'ining ishchi massalari bo'yicha tarkibini aniqlaymiz:
100-(Ai+Wi) 100-(29,5+18,0)
S1 = Syo 100 = 71,1 100 = 37,3%


= 2,8%
100-(Ai+Wi) 100-(29,5+18,0)
N¹ = Nyo 100 = ^5,3 100
100 - (29,5+18,0)
S1 = 1,9 100 = 1,0%







N1 = 1,7

100 - (29,5-18,0)
100

= 0,9%

O1 = 20,0

100 - (29,5+18,0)
100

= 10,53%


Hisoblash aniqligini tekshiramiz: S^I +N^I+ S^I + N^I+ O^I +A^I + W^I = 37,3 + 2,8 +1,0 + 0,9 + 10,5 + 29,5 + 18,0 = 100%.
2-masala.Quyi yonish issiqligi Qⁱq=13997kj/kg bo'lgan Б3 markali ko'mir bug' ishlab chiqarish unumdorligi D=5,6kg/sek ga teng bo'lgan qozon agregatining o'txonasida yoqilganda, agar o'txonaga kiruvchi yoqilg'ining harorati to‘=20^oC,yoqilg'i ishchi massasi issiqlik sig'imi Ci_yo=2,1kj/(kg^K) qozon agregatinning brutto F.I.K. rf^p_a =91,5%, qizigan bug'ning bosimi P_q._b=4MPa qizigan bug'ning harorati t_q._b=430^oC kondensat harorati t_K=32⁰C ta'minot suvining regenerativ bug' qizdirgichdan keyingi harorati t,._s 130^oC va uzluksiz prduvkasi Р=3% teng bo'lsa kondensat olinishi hisobiga yoqilg'i iqtisodini foiz hisobida aniqlash kerak.
Yechish: Yoqilg'ining fizik issiqligi quyidagi formula orqali aniqlanadi.
Qf= Ci.-to =2.1*20=42 kj/kg
Ko'zda tutilgan issiqlikni quyidagi formula orqali topamiz.
Qqⁱt=Qqⁱ+Qf=13997+42=14039 kj/kg
Yoqilg'ining regenerativ qizdirgichda qizdirilmagandagi sarfini quyidagi orqali aniqlaymiz.







B1

Dqb [[iqb -i )⁺P/Нiqs^-iq)
Q.-б

100 =

5.6[(3285-134)+(3/100)(1087.5-134)]
14039-91.5

100 = 1.38

kg/s

Dqb= D chunki to'yingan bug' bo'lmaydi. Regenerativ qizdirgich bilan yoqilg'i sarfi







B1

Dqb (iqb ^-its }⁺P^/100( ^qqs ^-its )
Qteqq’a

100 =

5.6[(3285-546)+(3/100)(1087.5-546)]
14039-91.5

100 = 1.19

kg/s


Yoqilg'ining tejalishi.
Д5 = B^-^ 100 = 1.38-L19-100 = 14 %
B₁ 1.38
3-masala. PPM markali 1 kg kattik ekilgi tulik engandagi uch va ikki atomli gazlar hajmini va ular tarkibidagi СО2 va SO2 miqdorlarini aniqlang. Yoqilgi tarkibi: CP=38,6%; HP=2,6%; Sл^P=3,8%; N^P=0,8%; O^P=3,1%; A^P=40,1%; W^P=11,0%, tutun gazlari tarkibida RO2^max=18,7.
Yechish: Uch atomli gazlar hajmi quyiagi ifoda orqali ifodalanadi.
VRO = VCO + VSO = 0,0187( СР + 0,375S?) =
RO₂ CO₂ SO₂ l
= 0,0187(38,6 + 0,375 *3,8) = 0,75 m³ /kg
Quruq gzlar hajmi esa:
Vkg = VRO /RO₂^max )*100 = (0,75/18,7) *100 = 4,01 m³ / kg
Ikki atomli gazlar hajmi:
Vr₂ = Vsg - VRO₂ = 4,01 - 0,75 = 3,26 m³ /kg
Tutun gazlari tarkibidagi SO2 miqdori:
CO2=(Vco2/Vkg) *100=(0,0187*C^P/Vkg) *100= =(0,0187*38,6/4,01)*100=18
SO2 oksidining miqdori.
SO2=(Vso2/Vk_g)*100=(0,0187*0,375Sл^P/Vk_g)*100= =(0,0187*0,375*3,8/4,01)*100=0,7%
4- masala. Mazutning yonuvchi massasi bo'yicha quyi va yuqori yonish issiqligi aniqlansin. Buning uchun quyidagilar berilgan:
Qⁱq = 38772 kJoul/kg; Hi=10,4% ; А=0,1%; Wⁱ =3,0%.
Yechish: Mazutning yonuvchi massasidagi vodorodning miqdori:
100 100
Nyo = Ni 100 - (Ai+Wi) = ^10,4 100 - (0,1+3,0) = ^10,7%
Yoqilg'ining yonuvchi massasi bo'yicha quyi yonish issiqligi:
Qi+25Wi 38772+25.3,0
Qyo = 100-(Ai + Wi) ¹⁰⁰ = 100-(0,1+3,0) ¹⁰⁰ = ⁴⁰⁰⁹⁰kj / kg
Yuqori yonish issiqligi;
Q^yo yu= Q^yoq+ 225Н^уо = 40090 + 225 • 10,7 = 42497 kJoul/kg.
5-masala. Turli o'txonali qozonlar o'rnatilgan qozonxonaga ikki xil yoqilg'i ko'mir keltirilgan; birinchisining miqdori 5040³kg va tarkibi; Cⁱ₁=62,7% ; Hⁱ₁=3,1% ; Si1=2,8% ; Oi1 = 1,7% ; А\ = 23,8% ;
Wⁱ₁ = 5,0% ; Ikkinchisining miqdori - 60 • 103 kg va tarkibi;
Cⁱ2 = 63,8% ; Hⁱ2 = 1,2% ; Sⁱ =1,7% ; Nⁱ= 0,6% ; Oⁱ=1,3%, Wⁱ = 8,5%. Agar o'txonalarda birinchi xil yoqilg'i yoqilganda 2 ( 103 kg/soat shartli yoqilg'i sariflansa va ikkinchi xil yoqilg'i yoqilganda 2,3 ( 103 kg/soat shartli yoqilg'i sarflansa, o'txonalarning ish vaqti aniqlansin.
Yechish: Ko'mir ishchi massasining quyi yonish issiqligi;
Qiq1 = 3380+1025^ -108,5(0^) - 25Wi = 338 • 62,7 + 1025 • 3,1 - 108,5 (1,7­2,8) - 25 • 5,0 = 24365 kJoul/kg.
Birinchi turdagi yoqilg'i miqdorini shartli yoqilg'iga o'tkazamiz:
Взм = В1Э =В1 • Qiq1 / 29300 = 50 • 103 • 24365/29300 = 41,6 • 103 kg.
Birichi turdagi yoqilg'ida o'txonalarning ishlash vaqti:
T1 = Вш1 / 2 • 103 = 41,6 • 103 / 2 • 103 = 20,8 soat.
Ikkinchi turdagi yoqilg'i ishchi massasining yonish issiqligi:
Qiq2 = 338Cⁱ+1025Hⁱ-108,5(Oⁱ-Sⁱ) - 25Wi = 338 • 63,8 + 1025 • 1,2-108,5 (1,3-1,7)­25 • 8,5 = 22625 kJoul/kg
Ikkinchi turdagi yoqilg'i miqdorinin shartli yoqilg'iga o'tkazamiz:
Bsh2 = В2 Qiq2 / 29300 = 60 • 103 / 2,3 • 103 = 20,1 soat.
6-masala. Qozon o'txonacida tabiiy gaz yoqiladi,uning tarkibi kuyidagicha: CO2 = 0,2% , CH4 =98,2% , С₂Н6 = 0,4% , С3Н8 =0,1% , С4Н10 =0,1%, N₂ =1,0% O'txonadagi havoning ortiqlik koeffisienti
oo =1,2. To'la yonish mahsulotlarining o'txonadan chiqish joyidagi hajmi, shuningdek 1 m³ tabiiy gazning yonishi uchun zarur bo'lgan havoning nazariy va haqiqiy hajmlari aniqlansin.
Yechish: 1 m³ yoqilg'ining to'la yonishi uchun zarur bo'lgan havoning nazariy
hajmi:
V0=0,0478 [0,5 CO+0,5H₂+1,5H₂S+2CH4+S(m+n/4) C_mH_n-O₂]= 0,0478 (2^.98,2 + 3,5^.0,4+5^.0,1+6,5^.0,1)= 9,51 m³.
Oo'= 1,2 bo'lgan paytda quruq gazlarning hajmi:
Vq._g=VRO2+V°N2+(Oo'-1)V°= 0,01(CO2+CO+H2S+CH4+2C2H6+3C3H_S+4C4H10)
+ 0,79V°+N2/100+(ao'-1)V⁰ = 0,01(0,2+98,2+2^.0,4+3^.0,1+4^.0,1)+0,79^.9,51 + +1,0/100+(1,2-1) 9,51=10,42m³.
Suv bug'larining hajmi (ao‘=1,2 da):
VH2o=0,01(H2S+H2+2CH4+3C2H6+4C3H₈+5C4Hi°+0,124dr)+0,0161^. 1,2^.9,51=
=2,17m³.
To'la yonish mahsulotlarining hajmi:
Vr=Vq..+VH2o= 10,42 + 2,17 = 12,59 m³.
7-masala.Qozon agregati o'txonasida D markali Kuznes kumiri yoqilganda,uning tarkibi quyidagicha:
C¹=58,7%,H¹=4,2%,S¹o‘=0,3%,N¹=1,9%,O¹=9,7%,A¹=13,2%,W¹=12%. Agar
o'txonaga k1ruvch1 yoq1lg'mmg harorati arnq bo'lsa,t_yo=20^oC,shlak va kulnrng m1qdori a_sh+k=80% bo'lsa,yoqilg'idan ch1qayotgan kul m1qdori a_Mq = 20% va ch1qayotgan chiqindi tarkibidagi yoq1lg^,1 m1qdori C_ch1q=30% bo'lganda mexarnk chala yon1sh nat1jas1da yuqot1lgan 1ss1ql1kn1 fo1zlar h1sob1da an1qlash kerak.
Yechish.Yoqilg,ining quy1 yornsh issiqligi 1shch1 massasmu quy1dag1 formula orqal1 an1qlaym1z.
Q¹q=338C¹+1025H¹-108,5(0¹-S_Uch¹)-25W¹=33848,7+10254,2-108,5(9,7-0,3)- 25-12,0=22825kj/kg.
Yoq1lg,1n1ng 1shch1 massas1 1ss1ql1ks1g,1m1n1 quy1dag1 formula orqal1 topam1z.
C¹yo=C^qyo ¹⁰⁰ W + С w- = 0,962 ^{100 12} + 4,19 — = 1,349kj /(kgK)
100 ^н2 100 100 100
Yoq1lg,1n1ng f1z1k 1ss1ql1g1n1 quy1dag1 formuladan an1qlaym1z.
Qf=C¹yo^tyo=1,349^20=27kj/kg.
Yoq1lg,1dan ol1n1sh1 ko,zda tut1lgan 1ss1ql1kn1 quy1dag1 formuladan an1qlaym1z.
Q¹_q._T=Q¹_q+Q
Quy1dag1 formuladan yoq1lg,1 tark1b1da mexan1k chala yon1sh nat1jas1da yo,qot1lgan 1ss1ql1kn1 fo1z h1sob1da an1qlaym1z.







=6,7%

30 ^
100 - 30 J

+ 20

80 25
100-25

Csh+k _{+ a} Cun ^ = 327 • 13,2
100 - C_M un 100 - Cun J 22852
sh+k у

327А
Q -

q4=


Mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlik kj/kg da quyidagicha bo'ladi.
Q4=q4Qⁱq.T./100=6,7-22852=1531kj/kg,
8-masala.Qozon agrigatida foydali ishlatilgan issiqlik q1=87%, kimyoviy chala yonish natijasida yuqotilgan issiqlik q3=5% , mexanik chala yonish natijasida yuqotilgan issiqlik q₄=3,5%, shlak tarkibidagi yoqilg'i kuli ashl =0,8 shlakning issiqlik sig'imi C_shi 0,934 kj/(kg^K) shlakning xarorati t_shl=6000C qozon havosining xarorati th=30⁰C,o'txonaga kiruvchi havoning xarorati th=169⁰C va o'txonaning ortiqcha hovo koefsienti ao’t=1,4.
Qozon agregati Т markali ko'mirda ishlaydi.Uning tarkibi quyidagilardan iborat: Ci=62,7%, Н=3,1%, Siuch=2,8%, Ni=0,9%, Oi=1,7%, А=23,8%, W=5,0%.
Foiz hisobida tashqi muhitga yo'qotilgan issiqlikni aniqlang.
Yechish. Yoqilg'i ishchi massasining quyi yonish issiqligini quyidagi formula orqali aniqlaymiz.
Q¹h=338C¹+1025H¹-108,5(0¹-S¹uch)-25W¹=338^2,7+1025^3,1-108,5(1,7-2,8)- 25^5,0=24365 kj/kg.
Havoning nazariy, zaruriy xajmini quyidagi formulada aniqlaymiz.
V^h=0,089C¹+0,266H¹+0,033(S¹uch-0¹)=0,089^2,7+0,266^3,1+0,033(2,8- 1,7)=6,44m³/kg,
O'txonaga havo bilan kirayotgan issiqlikni quyidagi formuladan aniqlaymiz.
Qh._q.=a _o‘_tV^hC¹_p._hAt_h=1,4^6,444,33439=1668kj/kg,olinishi ko'zda tutilgan
issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
Qⁱq.T=Qⁱq+Qh.q=24365+1668=26033kj/kg.
Shlak bilan yo'qotilgan issiqlikni quyidagi formuladan aniqlaymiz..


=0,4%,

Qb=
ashiCshitshiA =0,8 • 0,934 • 600 • 23,8
Qim. 26033
Atrof muhitga yo'qotilgan issiqlikni quyidagi formuladan topamiz.
q5=100-(q1+q2+q3+q4+q6)=100-(87+8+0,5+3,5+0,4)=0,6%.