N uzoqov, X. A. Alimov,B. X. Yunisov

9-masala. Qozon o’txonasida tabiiy gaz yoqiladi, uning tarkibi quyidagicha:
CO2 = 0,2% , CN4 =98,2% , S2N6 = 0,4% , S3N8 =0,1% , S4N10 =0,1%, N2 =1,0% 0‘txonasidagi havoning ortiqlik koeffitsiyenti а_О’ =1,2. To’la yonish mahsulotlarining o’txonadan chiqish joyidagi hajmi, shuningdek 1 m3 tabiiy gazning yonish uchun zarur bo’lgan havoning nazariy va haqiqiy hajmlari aniqlansin.
Yechish. 1 m³ yoqilg‘ining to‘la yonishi uchun zarur bo’lgan havoning nazariy hajmi: V⁰=0,0478[0,5SO+0,5N2+1,5N2S+2SN4+E(m+n/4)C_mH_nO2]=0,0478(2-98,2+3,5-0, 4+5^.0,1+6,5^.0,1)= 9,51 m3/m3.
а_О‘= 1,2 bo’lgan paytda quruq gazlarning hajmi:
VQ.G=VRO2+V0N2+(ao‘1)V⁰=0,01(SO2+SO+N2S+CH4+2C2H6+3C3H8+4C4H10)+0,7 9V0+N2/100+(ao’-1)V⁰
=0,01(0,2+98,2+2^.0,4+3^.0,1+4^.0,1)+0,79^.9,51+1,0/100+(1,2-1) 9,51=10,42m³/m³.
Suv bug‘larining hajmi (аО‘ =1,2 da):
VH2O=0,01(H2S+H2+2CH4+3C2H6+4C3H8+5C4H10+0,124dg)+0,0161^. 1,2^.9,51=
=2,17m³/m³.
To’la yonish mahsulotlarining hajmi:
VG=VQ.G.+VN2O= 10,42 + 2,17 = 12,59 m³/m³.
10-masala: 1 m³ metanning massasi ma’lum sharoitlarda 0,7 kg ga teng. Shu shart-sharoitlarda metanning zichligi va solishtirma hajmini aniqlang.
Yechish.u =—=— = 1,4258 m³/kg; M 0,7
P =1 = 1 = 0,7 kg/ m³ .
v 1,4258
11-masala: Hajmi 0,9 m³ bo’lgan idishning ichida 1,5 kg SO gazi joylashgan.
Shu gazning solishtirma hajmi va zichligini aniqlang.
Yechish.u = — = 0,9= 0,6 m³/kg, M 1,5
=1=J_=1,66 kg/m³.
^P v 0,6
MUSTAQIL YECHISH UCHUN MASALALAR

1. 
   masala. Bir xil unumdorlikga ega bo'lgan ikkita qozon qurilmasi turli yoqilg'ida ishlaydi. Birinchisida 10(103 kg/soat ko'mir yoqiladi, uning tarkibi: Cⁱ = 68,6% , Hi =3,1% , Si= 0,4% , Ni= 1,5% ,
   

Oi3,1% , Ai= 16,8% , Wi= 6,5% va ikkinchisida - 6-10³kg/soat yoqilg'i yoqiladi va tarkibi: Ci= 58,7% , Н=4,2% , Si= 0,3% . Ni1,9% , Оi 9,7% , А= 13,2% , Wi= 12,0%.Qozon qurilmalaridagi yoqilg'i sarfi shartli yoqilg'ining qancha miqdoriga ekvivalentligi aniqlansin.
Javob: B_sh1 = 9000 kg/soat ; B_sh2 = 4674 kg/soat.
2-masala. 1 kg qora ko'mir to'liq yonganda hosil bo'lgan uch atomli va ikki atomli gazlar va ular tarkibidagi SO2, CO2 miqdorlarini aniqlang, yonilg'i tarkibi: СР=28,2%; НР=2,3%; Sл^Р=3,6%; N^p=0,4%; O^p=9,6%; A^p=18,9%; W^p=37%; RO2^max=19,2%.
Javob: VRO2=0,55M³/Kr, СО2=18,3%, SO2=0,99%
3-masala. Uchoqda 5х10³ kg/soat qora ko'mir yoqiladi, uning tarkibi С^Р=70,6%; Н^Р=3,4%; Sл^Р=2,7%; N^p=1,2%; O^p=1,9%; A^p=15,2%; W^p=5% ni tashkil qilsa qancha quruq havo berish lozim, agar tutun tarkibidagi RO2 gazlar miqdori 15% dan 13% ga kamayganligi ma'lum bo'lsa.
Javob: Vh=6840m³/soat.
4-masala. Yonuvchi massasining tarkibi: S^YO=78%; N^YO = 5,6%; S^YO=0,4%;
N^YO=2,5%; O^YO=13,0%; A^S=15,0% W^I= 12,0%, bo'lgan ko'mirning ishchi
massalari bo'yicha tarkibi aniqlansin.
Javob: A^I=13,2%; S^I=58,7% va xokazo

5. 
   masala. Qozon o'txonasida ikki xil ko'mir aralashmasi yoqiladi, birinchisining miqdori 800 kg bo'lib, uning tarkibi quyidagicha:
   

058.7%; Ri1= 4,2%; Si1= 0,3%; Ni1=1,9%; О> 9,7%; А\=13,2%; Wi1=12,0% va ikkinchisi 1200kg, tarkibi: С₂ =66,0%; 04,7%; Si2=0,5%; Ni₂=1,8%, О₂=7,5%; А2=11,0%; Wi2= 8,5%
Javob : Ciar = 63,1% ; Hiar= 4,5% va hakazo.
6-masala.1000 m³/soat tabiiy gazni yoqqanda hosil bo'lgan gazlar hajmini aniqlang. Tabiiy gaz tarkibi: CH4=92,2%; C2H6=0,8%; C4H10=0,1%; N2=6,9%; a_T=1,1.
Javob: Vg=10997 m³

7. 
   masala. Yonuvchi massasining quyi yonish issiqligi Q^yoq = 33170 kJoul/kg va Aq = 25,0%, Wi =8,0% bo'lgan ko'mirning ishchi va quruq massalari bo'yicha quyi yonish issiqligi aniqlansin.
   

Javob; Qⁱq = 22024 kJoul/kg; Q^qq= 24157 kJoul/kg

7. 
   masala. Ishchi massasining quyi yonish issiqligi Qiq = 26180 kJoul/kg va Aq =18% , Wⁱ 6,5% bo'lgan ko'mirning yonuvchi va quruq massasi bo'yicha quyi yonish issiqligi aniqlansin.
   

Javob: Q^yoq = 34345 kJoul/kg; Qq^q =28174 kJoul/kg.

7. 
   masala. Quyidagi tarkibli: CO2=0,8%; СН =84,5%; C2H6 =3,8%; C₃H«=1,9%; C5H12 = 0,3% ; N2 =7,8% tabiiy gazning quyi yonish issiqligi aniqlansin.
   

Javob: Q^qq = 35799 kJoul/kg.

7. 
   masala. Qozonxonada 10 soatda 106 kg ko'mir yoqiladi, uning tarkibi: Cⁱ = 55,2% , Hi =3,8% , Si=3,2% , N4,0% , ОИ =5,8% , АИ=23,0% , W^H=8,0%. Qozonxona uchun shartli yoqilg'ining soatli sarfi aniqlansin.
   

Javob: Vsh = 75175 kg/soat.
11-masala. 100 kg ko'mirni qatlamli usulda yoqish uchun zarur bo'lgan
havoning nazariy va haqiqiy hajmlari aniqlansin; yoqilg'ining tarkibi: Ci= 55,2%; Hi= 3,8% ; Si=3,2%; Ni=1,0 %; Oi=5,8%; Ai23,0%; Wi= 8,0%. Havoning ortiqlik koeffisienti »o'= 1,3.
Javob: V⁰=5830m³; Vh=7579 м³.
12-masala. Quyidagi tarkibda berilgan 2000 m³/soat tabiiy gazni: СО2=0,5%; СН4= 92,8%; С2Нб= 2,8%; СзН8=0,9%; C4H_W=0,4%; С5Н12=0,1%; N2=2,5%; va ikkinchi turdagi 1000m³/soat gazni: СО₂=0,1%; СН4=89,7%; С2Н₆=5,2%; С3Н8=1,7%; С4Н10=0,5%; С5Н12=0,1%; N= 2,7%
yoqish uchun zarur bo'lgan havoning nazariy va haqiqiy hajmlari aniqlansin. O'txona kamerasidagi havoning ortiqlik koeffisienti tegishlicha a_o=1,15 ва 1,1. Javob: V⁰= 29360 m³/soat; Vhaq.= 33264 m³/soat.
13-masala. Qozon o'txonasida 600 m³ tabiiy gaz yoqiladi, uning tarkibi: СО2 =0,2%; СН4 = 98,5%; С 2 Н6 = 0,2%; С3Н8 = 0,1%; N2=1,0%. O'txonadagi havoning ortiqlik koeffisienti a₀= 1,15 bo'lganda yonish mahsulotlarining hajmi aniqlansin.
Javob: Vg= 7210 m³.
14-masala. Quyidagi tarkibli ko'mir berilgan:C¹⁼ 45,4%; Н- 3,5 %; Si= 1,3%; Ni = 0,9%; Oi= 8,9%; Ai- 27%; Wi= 13,0%; tutun gazlaridagi uch atomli gazlarning miqdori: RO2^MAKS -18,7%. Shu yoqilg'ining 1 kg miqdori to'la yoqilganda hosil bo'ladigan uch atomli gazlarning hajmi va ulardagi СО₂ hamda SO₂ gazlarning miqdori aniqlansin.
Javob: Vro2= 0,86 m³/kg; СО2= 18,5%; SO2 = 0,2%.
15-masala. Qozon o'txonasida 2,103 kg/soat miqdorda mazut yoqiladi, uning tarkibi: Ci= 84,65%; Hi- 11,7%; Si=0,3%; Oi= 0,3%;
Ai= 0,05%; Wi ^- 3,0%. Agar shu yoqilg'i to'la yongan paytda hosil bo'lgan tutun gazlarining tarkibidagi SO2 ning miqdori 15% dan 12 % gacha kamaygani ma'lum bo'lsa, o'txonaga berilayotgan havoning hajmi qanchaga ortgani aniqlansin.
Javob: Vh= 6666 m³/soat.
16- masala. Qozon o'txonasida ikki xil ko'mir yoqiladi. Ulardan birinchisining sarfi 2,103 kg/soat va tarkibi Cin= 49,3%; H1i= 3,6%; S1i=3,0%; N1i = 1,0%; O1i=8,3%; A1i= 21,8%;W1i ^- 3,0% va ikkinchisining sarfi 3.103 kg/soat, tarkibi: Ci₂= 55,2%; H₂i= 3,8%; S₂i= 3,2%; N₂i = 1,0%; O₂i =5,8%; A₂i= 23; W₂i = 8%. Agar o'txonadagi havoning ortiqlik koeffisienti (O' -1,3 bo'lsa, aralashmaning to'la yonishi natijasida hosil bo'ladigan gazning hajmi aniqlansin.
Javob: Vg =37480 m³/soat.
17-masala.Qozon agregatida foydali ishlatilgan issiqlik q1-0,5%,tutun gazlari bilan yo'qotilgan issiqlik q2-11%,yoqilg'ining kimyoviy chala yonishi natijasida yo'qotilgan issiqlik q3-0,5%,mexanik chala yonish natijasida yo'qotilgan issiqlik q4=4%, va o'txonaga kiruvchi yoqilg'ining harorati t=20⁰C bo'lsa foiz hisobida va kj/kg da tashqi muhitga yo'qotilgan issiqlik Q5 va q5 ni toping.
Qozon agregati Б2 markali ko'mirda ishlaydi,quyi yonish issiqligi Qⁱq=10516kj/kg,yoqilg'i tarkibidagi namlik Wⁱ=32,0%.