N uzoqov, X. A. Alimov,B. X. Yunisov

1-masala. Qozon o’chog’ida 1 m³ tabiiy gaz yoqilg’isi yoqilishi uchun zarur bo’lgan nazariy va haqiqiy havo hajmlarini, hamda o’choqdan chiqayotgan yonish mahsulotlarining to’liq hajmi aniqlansin. Bunda tabiiy gaz tarkibi: CO2 = 0,2 %; CH4 = 98,2 %; C2H6 = 0,4 %; C3H8 = 0,1 %; C4H10 = 0,1 %; N2 = 1,0 % va o’choqdagi havoning ortiqchalik koeffisiyenti a_yo = 1,2 bo’lsin.
Yechish. 1 m³ yoqilg’ i yoqilishi uchun zarur bo’lgan nazariy va haqiqiy havo hajmlarini quyidagi formulalar yordamida aniqlaymiz:




V⁰ = 0,0478

0,5•(CO + H ₂)+1,5 • H ₂ S + 2 • CH ₄ +

O2

m³
m³

= 2,17

3
-³


= 0,0478 • (2 • 98,2 + 3,5 • 0,4 + 5 • 0,1 + 6,5 • 0,1). = 9,51
m
V = _a • V⁰ = 1,2 • 9,51 = 11,41 - h yo
m
a_yo =1,2 bo’lgan holat uchun quruq gazlarning hajmini quyidagi formuladan aniqlaymiz:
Vqg = Vqog + (^ao -1) = Vro, + VN2 + (^ao ->)■ Vo = 0.01 • (CO2 + CO +
+ H2S + CH4 + 2 • C2H6 + 3 • C3H8 + 4 • C4H₁₀) + 0,79 • Vo + N00 + (a,o -1) Vo =
0,01 • (0,2 + 98,2 + 2 • 0,4 + 3 • 0,1 + 4 • 0,1) + 0,79 • 9,51 +10 + (1,2 -I)- 9,51 =
m³
= 10,42 -3; m
a_yo=1,2 bo’lgan holat uchun suv bug’larining hajmini quyidagi formuladan niqlaymiz:
V„ = = 0,01 • (HS + H + 2 • CH. + 3 • C₇H_fi + 4 • C₃H_S + 5 • C.H._n + 0,124 • d_v) + H₂O 2 2 4 2 6 3 8 4 10 g
+ 0,0161 • a_yo • Vo = 0,01 • (2 • 98,2 + 3 • 0,4 + 4 • 0,1 + 5 • 0,1) + 0,0161 • 1,2 • 9,51 =
To’liq yonish mahsulotlarining hajmiy ko’rsatkichi quyidagi formuladan topiladi:
3
-
V_g = Vq.g + Vho = 10,42 + 2,17 = 12,59 —.
2 -3
2-masala. Ishchi massasiga ko’ra tarkibi quyidagicha: Cⁱ = 62,7 %; Hⁱ=3,1 %; S_iⁱ = 2,8 %; Nⁱ = 0,9 %; Oⁱ = 1,7 %; Aⁱ = 23,8 %; Wⁱ= 5,0 % va to’liq yonganda tutun gazlari tarkibida RO₂^max = 18,8% ekanligi ma’lum bo’lgan 1 kg T markali ko’mirni to’liq yonishi natijasida olinadigan ikki va uch atomli gazlar hajmi aniqlansin.
Yechish.Uch atomli gazlar hajmini quyidagim formuladan aniqlab olamiz:
V_RO = 0,0187 -(C + 0,375 • S'_u ) = 0,0187 • (62,7 + 0,375 • 2,8) = 1,19 —.
RO2 u _kg
Quruq gazlar hajmini quyidagi formuladan topamiz:
V = = V^RO2 -100 = 1,19-100 = 6,33 —;
^q.g RO₂^max 18,8 ^, kg
Ikki atomli gazlarning hajmi: m³
V_R = v - v = 6,33 -1,19 = 5,14 —
R₂ q.g RO₂ kg
3-masala. Tabiiy gazni to’liq yongandagi hosil bo’lgan tutun gazlarining hajmini va nazariy havo miqdorini aniqlang.
Tabiiy gazning miqdori: CO₂%; СНд=97,9%; C₂H4=0,1%; N2=1,8%; ат=1,2
Yechish.1m³ gazsimon yoqilg'ini to'liq yongandagi nazariy havoning miqdori
V0=0,0478[0,5CO+0,5H2+1,5H₂S+2CH₄+S(m+n/4)C_mH_n-O₂ =
0,0478(2*97,9+3*0,1)=9,37m³/m³
Quruq gazlar hajmi a_T=1,2 da
Vg = Vro ₂ + VN2 + (a - 1)V⁰ = 0,01( CO + CO 2 + H 2 S + CH 4 + + 2C₂H₄) + 0,79V⁰ + N₂/100 + (a_T - 1)V⁰ = = 0,01(0,2 + 97,9 + 2 * 0,1) + 0,79 * 9,37 +1,8 /100 +
+ (1,2 -1)*9,37 = 10,28 m^3/m³
Suv bug'i hajmi: VH2o 0),)h(hS H2 HC!-. 2CH4 0),124d) oo.OHhaV⁰ =0,01(2*97,9+2*0,1)+0,0161*1,2*9,37=2,14 m³/m³
Tutun gazlarining to'liq hajmi:
Vg=Vkg+VH2O=10,28+2,14=12,42 m³/m³
4-masala. Qozon o'txonasida ikki xil ko'mir yoqiladi, ulardan birinchisining miqdori 3 .103 kg va tarkibi:
Ci1=49,3%; Hi1=3,6%; Si1=3,0%; Ni1=1,0%; 0i1=8,3%; Ai1=21,8%;
Wi1=13,1% va ikkinchisining miqdori 4,5 • 103 kg bo'lib, uning tarkibi
Ci2 =55,2% Hi2=3,8% Si2=3,2% Ni2= 1,0% 0i2=5,8% Ai2=23,0%
Wⁱ2=8,0%. Aralashmaning ishchi massasi bo'yicha tarkibi aniqlansin.
Yechish. Aralashmadagi yoqilg'ilardan birining massa ulushini quyidagi tenglamadan aniqlaymiz:
b1= В1/ (В1+В2) = 3000 / (300 + 4500) = 0,4
Ishchi massasi bo'yicha tarkibini quyidagi tenglamalardan aniqlaymiz:
Ciar = biCii+ (1-Ь¹)С¹2= 0,4 • 49,3 + 0,6 • 55,2 = 52,8%
Hⁱar = b1Hⁱ1+ (1-b¹) Hⁱ2 = 0,4 • 3,6 + 0,6 • 3,8 = 3,7%
Siar= 0,4 • 3,0 + 0,63,2 = 3,1%
Niar = 0,4 • 1,0 + 0,64,0 = 1,0%
0\г = 0,4 • 8,3 + 0,63,8 = 6,8%
Aiar = 0,4 • 21,8+0,6-23 = 22,6%
Wiar= 0,4 • 13,0+0,6^8,0= 10,0%
Hisoblash aniqligini tekshiramiz:
Ciar+Hiar+Siar+Niar+Oiar+Aiar+Wia^ 2,8+3,7+3,1 + 1,0+6,8+22,6+ +10,0 = 100%
MUSTAQIL YECHISH UCHUN MASALALAR
1-masala. Qatlamli uchoqda 1kg qattiq yoqilgi yonganga hosil bo'lgan tutun gazining hajmini aniqlang. Yoqilg'i tarkibi ср=37,9%; Ар=24%; W^p=20%; ortiqcha havo koeffisienti а_т=1,3
Javob:V_r=5,71 m3/kg
2-masala.1000 kg qattiq yoqilg'ini qatlamli uchoqda yoqqanda talab qilinadigan haqiqiy va nazariy havo sarflarini aniqlang. Yoqilg'i tarkibi_C^P=71,7%; H^P=1,4%; Sl^P=1,8%; N^P=0,8%; O^P=1,4%; A^P=16,7%; W^P=6% koeffisient ат=1,3.
Javob: V⁰=6767 m³, Vg=8797 m^3, G⁰=8749,1 кг, Gg=11374,5 kg.
3-masala.2000 kg toshko'mirni to'la yonishi uchun kerak bo'ladigan nazariy va haqiqiy havo sarfini aniqlang. Yoqilg'i tarkibi: C^g=75,5%; H^g=5,5; Sl=4,2%; N^g=1,5%; O g=13,2%; A^c=18%; W^p=13%; a_r=1,3.
Javob: Vo=11228 m³; Vx=15719 m³.
4-masala. Qozon o’txonasida tabiiy gaz yoqiladigan, uning tarkibi quyidagicha: CO2=0,2%, CN4=98,2% , S2N6 =0,4% , S3N8 =0,1% , S4N10 =0,1%, N2 =1,0% 0‘txonadagi havoning ortiqlik koeffitsiyenti aniqlansin.
Javob: а_О’=1,2.
5-masala. Qozon о‘txonasida 600m 3 tabiiy gaz yoqiladi, uning tarkibi: SO2 =0,2%; SN4 = 98,5%; S 2 N6 = 0,2%; S3N8 = 0,1%; N2=1,0%. О‘txonadagi havoning ortiqlik koeffitsiyenti aniqlansin.