N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

1.3. Komponent beraoluvchanlik 
Har bir komponentning qazib olingan qismini shu komponentning zaxiralariga 
nisbatiga 
komponent beraoluvchanlik 
deyiladi. 
i
zax
i
o
q
i
Q
Q
k
.
.
.


i
H
2
S, He, Hg, Kr, C
5
H
12
va boshqalar bo‘lishi mumkin. 
Ko‘pgina hollarda komponent beraoluvchanlik gazning tarkibida nodir 
elementlar bo‘lganda hisoblanadi. 
 
1.4. Gazkondensat beraoluvchanlikni tajriba yo’li bilan aniqlash 
Juda ko‘p olimlarning tajribalari kondensat beraoluvchanlikni aniqlashga 
qaratilgan. Masalan, J.F.Kudyakov, M.S.Belyakovskiy, Yu.P.Jeltov, V.M.Rjik, 
A.X.Mirzajanzade, Yu.P.Karataev, S.N.Zakirov, Shirkovskiy shular jumlasidandir.
Bu olimlarning ilmiy ishlarining xulosalari quyidagicha: 

---

123 
1. Siqib chiqarish koeffitsienti namunaning boshlang‘ich gazga to‘yinganligiga 
to‘g‘ri proportsional, g‘ovaklikka to‘g‘ri proportsional, o‘tkazuvchanlikka teskari 
proportsional ( bog‘lanish kamroq ). 
2. Siqib chiqarish koeffitsienti suv bilan gazni qovushqoqligi nisbatiga amalda 
bog‘liq emas. Siqib chiqarish koeffitsienti bilan siqib chiqarish tezligi o‘rtasida 
bog‘lanish yo‘q. 
3. Tajribada bosim oshirilganda siqib chiqarish koeffitsienti kamaygan. Siqib 
chiqarish koeffitsienti loy aralashganda ham kamaygan. 
4. Siqib chiqarish koeffitsienti kapilyar kuchlarga bog‘liq. Suvning 
kapilyarlardan ko‘tarilishi suvning bostirib borishiga nisbatan ancha tez bo‘ladi.
5. Siqib chiqarish koeffitsienti qatlamni bir xil emasligiga ham bog‘liq. Qatlam 
qancha bir xil bo‘lmasa siqib chiqarish koeffitsienti shuncha kichik bo‘ladi. 
6. Gaz beraoluvchanlik koeffitsienti suv egallagan qismdagi oxirgi bosimga 
bog‘liq. Bosim qancha kichik bo‘lsa gaz beraoluvchanlik shuncha katta bo‘ladi.
Demak umumiy holda gaz beraoluvchanlik koeffitsienti yoki siqib chiqarish 
koeffitsienti quyidagilarga bog‘liq ekan: 
g

yoki 


m
k
P
P
f
k
o
ov
ch
s
,
,
,
,
,
~
sin
.
.



