Namangan davlat pedagogika instituti kamolov baxtiyor xasanboyevich ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

Cheklovchi omillar 
Cheklovchi omil tirik va notirik organizmlarning ekotizmini o'z ichiga 
oladi.Cheklovchi omil aloqada bo'luvchibir nechapopulyatsiyaga ta'sir eta oladi. 
Biroz yomg'ir yog'ishi ham o'tloqdagi o'simliklarni o'sishini cheklay oladi. 
O'simliklar urug'ni sichqonlar yeydi, bu oziqlanish jarayoni cheklovchi omilga 
aylanishi mumkin. Boyo'g'lilar va qirg'iylar sichqonlar bilan ozuqlanishi 
natijasida, sichqonlar sonining kamayishiga olib keluvchicheklovchi omilga 
aylanishi mumkin (1-rasm).
1
Peter Rillero, Dinah Zike .Ecology, 2005 (36- бет). 

---

18 
1 -rasm. Hayvonlar populyatsiyasining abiotik omillar bilan aloqasi 
 
 
 
 
 
 
 
Populyatsiya zichligi. 2--rasm.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

19 
Populyasiyadagi o’sish jarayoni (1-jadval) 
 
 
Populyasidagi o’sish 3-rasm 
 

---

20 
Ekologik nisha 
Moslashish jarayoni organizmlarni ular hayotidagi o‘rni va tashqi tuzilishini 
ifodalaydi. Buni biz ekologik nisha (joy) bilan ham izohlashimiz mumkin. Ya’ni, 
qancha ekologik tur mavjud bo‘lsa, shuncha ular uchun yashash muhiti mavjud 
bo‘ladi. “Nisha” terminifransuzcha “niche” – chuqurlashuv, degan ma’noni ham 
anglatib, bu nafaqat yashash joyi, balki tabiatda turning o‘rni, biologik jamoadagi 
funksional roli, tashqi muhit omillariga bardoshliligi ham hisoblanadi (4-5-
rasmlar).