Nashrga tayyorlash markazi k. B. Us mo nov

C4, ⁺ O ,_s u. ,+ Q_m, \ ,^— 0, + ^+2, ⁺ Q. (⁴-2) bu verda: Q₍ — qirindi hosil bol^shi va sirtqi qatlamning shakl- lanishida deformatsiyalanishi va buzilishiga sarflangan ishga ekvivalent boHgan issiqlik miqdori: Q_llluH — deformatsiyalangan material va tig" old yuzasi kontaktda boUganda ishqalanish kuchlari ishiga ekvivalent bolgan issiqlik miqdori; C?_urvi,, ~ detaining sirtqi qatlamida deformatsiyalangan materialdan o'tishda tig'ning orqa yuzasidagi ishqalanish kuchlari ishiga ekvivalent issiqlik miqdori; Q, — qirindiga o'tuvchi issiqlik miqdori; Q, — detalga o^iivcM issiqlik miqdori; Q, — kesuvchi asbobga oHuvchi issiqlik miqdori; 0a — atrof-muhitga tarqaluvchi issiqlik miqdori.
Kesish paytida issiqlik hosil bo’iish manbalari 4.2-tenglamaning chap qismini tashkil etadi. Issiqlikning birinchi manbayi Q eng katta plastik deformatsiyalar hududida, ya'ni qirindi ajralish tekisligida hosil boiadi (4.1-rasm, a). Issiqlikning ikkinchi manbayi 0 , . kesuvchi asbobnins old yuzasida — qirindi bilan asbob
olrtasidagi kontakt yuza chegaralarida hosil boi(adi. Issiqlikning uchinchi manbasi 0 orqa vuzada — asbob bilan vuza o'rtasidaei tutashuv yuzasi chegaralarida hosil boiadi.
Hosil bo'lgan issiqlik issiqlik manbalaridan ancha salqin hududlar — qirindi, detal, asbob va atrof-muhitga taqsimlanadi (4.1-rasm, b).
Issiqlik manbalarining joylashishi 4.1-rasm, a da koTsatilgan.
Shubhasiz, kesish jarayonida oqimlar harakatining yo'nalishi murakkab chirmashib ketishi kuzatiladi, chunki uch asosiy manbadan — deformatsiya, asbobning old va orqa yuzalaridagi ishqalanishdan chiqayotgan issiqlik bu jarayonda ishtirok etayotgan barcha jismlar o'rtasida taqsimlanadi.
issiqlik oltkazuvchanlikning ikkinchi asosiy tenglamasi issiqlik oltkazuvchanlikning differensial tenglamasi ko'rinishida bo^adE

4.1-rasm. Issiqlik hosil bolish manbalari va issiqlik oqimlari ning harakati.


b


u yerda: A — issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsiyenti; c — massaning issiqlik si^‘imii; p — zichlik; u_x, v_v, tj, — manbaning jism ichida X, y, Z o’qlaridagi siljish tezligi vektorining proyeksiyalari. ♦
Ushbu tenglama ko'p yechimga ega. Ularning orasidan aynan bizni qiziqtiruvehi holatdagi issiqlik tarqalish jarayonini belgilovclii yechimni aniqlash uchun qidirilayotgan funksiya 0 (x,y,z,i) ga qo'shimcha shartlar — boshlang'ich va so‘nggi shartlarni qo‘yish lozim boiadi. Issic^likning qirindi, detal va asbob o'rtasidagi bolinish foizlariga, asosan, zagotovka materialining mexanik, issitglik-flzik xossalari va kesish tezligi ta'sir ko'rsatadi (4.2-rasm).
Kesish tezligi ortganda, detalga oltivchi issiqlik ulushining kamayishi deformatsiya hududidan chiqayotgan isssqlkning tarqalish tezligi bilan kesish tezligi o'rtasidagi nisbatining o'zgarishi natijasida sodir boiadi. Qirindi ajralish tekisligida issiqlik manbayidan detalga O issiqlik oqimi tarqaladi. Issiqlikning tarqalish tezligi qirindi ajralish tekisligida va detaldagi harorat gradiyentiga va ishlov berilayotgan materialning issiqlik olkazuvchanligiga bogiiq. Agar kesish tezligi, ya'ni asbobning kesuvchi tig'i Lsssqlik oqimini kesib oiayotgandagi tezlik kichik bolsa, u holda issiqlik qirindi ajralish tekisligidan hech qanday to'sqinliksiz detalga oladi. Kesish tezligi ortib boigan sari asbob ti^'i issiqlik oqimini tezroq kesib ohad^ shu sababli, isssqllkning oz miqdori detalga o'Ushga ulguradi, isssqllkning ko'p miqdori esa qirindida qoladi. Kesish tezligi ortganda asbobga oluvchi issiqlik ulushining kamayishi old yuzadagi kontakt yuza kengligining kamayishi bilan bogiiq, issiqlik asbobga qirindidan ana shu yuza orqali oladi.
Asbobga oltuvchi issiqlik miqdori juda kam bolib, bu issiqlik har qanday materiallarni istalgan rejimda kesishda shunday boiadi. Asbobga ham issiqlik oli^^i^ining sababi asbobsozlik mateiiali issiqlik
4.2-rasm. T60K6 (/= 1,5 mm. 5=0.12 mm/ayl.) qattiq qotishma- sidan ishlangan keskich bilan 40X polittiga ishlov bcrishda 0 ning qi­rindi, asbob va dctal o'rtasida taqsim- lanishi.


4 .3-rasm. T60K6 (/ = 1,15 mm;
5=0.12 mm/ayl.) qattiq qotishmasidan
ishlangan keskich bilan 40X po'lati
bilan kesishda kesish tezligi u ning
kesish harorati va qirindining o'rtacha
harorati 0 ga ta'siri.
o'tkazuvchanligining pastligidir. Asbobga o'tuvchi issiqlik ulushi- ning kamligiga qaramasdan asbobning old yuzasidagi o'rtacha harorat qirindining o'rtacha haroratidan bir necha marta ortiq bo'ladi (4.3-rasm).
Detalga o'tuvchi issiqlik ulushining kesish tezligi ortgandagi kamayishi deformatsiya hududidan chiqayotgan issiqlikning tarqalish tezligi bilan kesish tezligi o'rtasidagi nisbat ning o'zgarishi natijasida yuz beradi.
Kesish harorati deganda asbobning qirindi bilan tutashuish yuzasidagi va kesish yuzasidagi o'rtacha harorat tushuniladi.
Kesish zonasidagi harorat miqdoriga quyidagi omillar ta'sir ko'rsatadi: ishlov berilayotgan materialning fizik-mexanikaviy xossalari, kesish rejimlari (kesish tezligi, surish va kesish chu- qurligi), kesuvchi asbobning geometrik parametrlari va qo'llani- layotgan moylash-sovitish texnologik muhiti.
Deformatsiya hududidagi va asbobning tutashuv yuzasidagi issiqlik hodisalarini o'rganishda analitik (tahliliv) usullarni qo'llash borasida salmoqli yutuqlarga erishilganligiga qaramay, tajriba usullari o'zining sodda va ishonchlilig.i bilan tadqiqotlarning asosiy usuli bo'lib qolmoqda.
Tajribada haroratni aniqlashning quyidagi asosiy usullari qo'llaniladi: kalorimetrik, qirindi va ishlov berilgan yuza tusi o'zgartishining qiyosiy tahlili, termobo'yoq usuli, optik pirometriya usullari, termoelektr emissiya usulining turli variantlari. Kalorimetrik usul tushayotgan qirindi haroratini kalorimetr yordamida o'lchashga asoslangan. Mazkur usul qirindi, detal va asbobga o'tuvchi issiqlik miqdorini hamda qirindining o'rtacha haroratini aniqlash imkonini beradi. Qirindining o'rtacha harorati tusining o'zgartishi bo'yicha aniqlash ancha subyektiv bo'lib, sezilarli xatoliklarga yo'l qo'yllishi- mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Cl I) cl
4.4-rasm. Tcrmojuftlik s.xemasi: