Natyurmort chizmatasviri

XOMAKI CHIZMALAR VA QORALAMALARNI 
TASVIRLASH 
Odamlar bir - biridan ma’lum tarzda farqlanishini bilamiz. Shu bois 
qomatning individual xususiyatlarini aniqlash zarurati tug‘iladi. () 
Qisqa muddatli rasmda mayda ikir - chikirlardan uzoqlashib, u yoki bu 
holatda turgan odam tasviridagi eng ahamiyatli va xarakterli jihatlarni 
aks ettirish muhimdir. Uzoq muddatli rasmning tugal-langanlik 
darajasi, qo‘yilgan maqsadga erishish – uni bajarish uchun ajratilgan 
vaqtga bog‘liq. Kiyimdagi burmalardan shaklni tavsiflovchi eng 
asosiylarini va harakatni qayd etuvchilarini tasvirlash kerak. 
Qomatning xomaki rasmi ustida ishlashda ko‘rish yaxlitligini doimo 
rivojlantirish zarur. Odamning turli harakat va turli mashg‘ulotlarni 
bajarishdagi holatlarini tasvirlash davomida mashqlarning hamma 
imkoniyatlaridan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, ishlab chiqarish 
jarayoni paytida bajarilgan rasmlar kasb xususiyatiga mos keluvchi 
qomat holatining u yoki bu xarakterli tomonlarini, shuningdek, 
odamning mehnatga munosabatini ifodalashi kerak. Bunday vazifalar 
yechimida figuraning aks ettirilishi grafik vositalar kamligi misolida 
ko‘zga tashlanadi.
Odam qomatiga oid rasmlarni auditoriyalarda davomli rasm bilan 
parallel bajarishga to‘g‘ri keladi. Biroq ularni mustaqil bajarish ham 
zarur. Sport maydonchasi yoki qirg‘oqda turgan qomatlarni chizish 

---

103 
yaxshi samara beradi. Vaqtning chegaralanganligi esa jonli shakl 
plastikasida e’tiborni eng xarakterli jihatlarga qaratishni taqozo qiladi.
Xotiradan xomaki rasm chizish bayon etilgan uslubga ko‘ra olib 
borilishi kerak. Qomatning xomaki rasmi ustida ishlashni uy sharoitida 
ham, auditoriyada o‘quv rasmini bajarish jarayonida ham davom 
ettirish lozim. Xomaki rasm bajarish davomli topshiriqni boshlashdan 
oldin katta shakl tuzilishini aniqlash maqsadida yoki uning oxirida 
o‘tilgan mavzuni mustahkamlash uchun o‘tkaziladi. Davomli rasm 
uchun tanlangan joydan shakl qismlarini yaxshiroq tasavvur etish 
uchun xomaki rasmlarni turli ko‘rish nuqtalaridan chizish foydalidir. 
Dastlabki mashqlarni tik turgan, kiyingan, ma’lum sokin holatda 
turgan, oyoqlar tayanch tekisligiga nisbatan aniq ifodalangan holatdagi 
qomatlar misolida bajarish tavsiya qilinadi. 
74 - rasm. Кекsа kishini natyurmort bilan tasvirlash. 
Har bir xomaki rasm davomiyligi 15 - 20 daqiqani tashkil etadi. 
Ularni naturaga nisbatan turli nuqtalardan bajarish lozim. Qomatni 
chizishda, birinchi navbatda, oyoqlar tayanch tekisligining gavdaga 
bo‘lgan munosabatini aniqlash zarur. Buning uchun xayolan oyoqning 
yukni ko‘taruvchi ichki tovonidan yuqoriga vertikal chiziq o‘tkazilib, 
qomatning boshqa qismlari holati aniqlanadi.
O‘tirgan qomatni chizishda torsning tayanch tekisligiga nisbatan 
yo‘nalishini aniqlash juda muhim (90- rasm). Naturani yarim burilgan 
holda tasvirlashda oyoq va bel qismining qisqarishini hisobga olish 
zarur (75, 76, 77 - rasmlar).

---

104 
 
 
 
75 - rasm. O‘tirgan kishining konstruktiv – chiziqli rasmi. 
76 - rasm. Kiyingan kishi gavdasi tasviri. 

---

105