Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh
Yüklə 4,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ma’naviy eskirish
- Amortizatsiya
|
Jismoniy eskirish
deganda asosiy fondlarning boshlang’ich iste’mol qiymatining bosqichma-bosqich yo’qolib borishi tushuniladi. Bunda nafaqat ularning ishlash jarayonidagi eskirishi, balki bekor turishi natijasida ham eskirganligi kiradi. Asosiy fondlarning fizik eskirishi asosiy fondlar sifatiga, ularning texnik takomillashganligiga, texnologik jarayonning xususiyatlariga, ularning ishlash vaqtiga, tashqi ta’sirlardan himoyalanganligiga hamda asosiy fondlarni parvarish qilish va ularga xizmat ko’rsatish darajasiga bog’liq. Asosiy fondlarning jismoniy eskirishi hatto ularning bir xil elementlarida ham har xil bo’ladi. Asosiy fondlarning to’liq va qisman eskirishi farqlanadi. Тo’liq eskirganda ishlab turgan, asosiy fondlar yo’qotiladi va joyiga yangisi (kapital qurilish yoki eskirgan asosiy fondlarni joriy almashtirish vositasida) keltiradi. Qisman eskirish ta’mirlash yo’li bilan qoplanadi. Asosiy fondlarning jismoniy eskirishi haqiqiy xizmat qilgan davrni normativdagi davrga bo’lish va 100 ga ko’paytirish yo’li bilan hisoblanishi mumkin. Nisbatan to’g’ri usul bu ob’ektning tabiiy holatini tekshirishdir. Ma’naviy eskirish bu - mashina va uskunalar qiymatining ularni takror ishlab chiqarish uchun ketadigan umumiy, zaruriy xarajatlarining qisqarishi, yangi va unumdor mashina va uskunalarning joriy qilinishi ta’sirida pasayishidir. Ushbu omillar ta’sirida asosiy fondlar o’zining texnik tavsifi va iqtisodiy samaradorligi jihatdan qoloq bo’lib qoladi, ya’ni ma’naviy eskiradi. 59 Iqtisodiyotning erkinlashtirilishi sharoitida korxonlarda asosiy fondlarni yangilashga ketadigan xarajatlarni qoplashning asosiy manbai ularning o’z mablag’lari hisoblanadi. Bu mablag’ asosiy fonddan foydalanish mobaynida amortizatsiya ajratmasi shaklida jamg’ariladi. Amortizatsiya - asosiy fondlar eskirishini mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga qismlab o’tkazish yo’li bilan yig’ilib boriladigan pul mablag’laridir. Amortizatsiya hisoblanadigan mulk tarkibiga O’zbekiston Respublikasini qonunchiligiga ko’ra qiymati eng kam oylik ish haqining 50 barobaridan ortiq bo’lgan va foydalanish muddati 1 yildan oshadigan mulklar kiradi. Yer uchastkalari, qazilma boyliklar, o’rmonlar va moliyaviy aktivlar bunga kirmaydi. Amortizatsiya ajratmasi so’mmasi asosiy fondning qiymatiga, undan foydalanish muddatiga va modernizatsiya xarajatlariga bog’liq. Amortizatsiyaning yillik so’mmasini asosiy fondlar qiymatiga nisbatan foizlarda ifodalash orqali uning normasi aniqlanadi. Amortizatsiya normasi asosiy fondlar yiliga o’zining balans qimatining qancha qismini mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga qo’shayotganligini bildiradi. Amortizatsiya normasini hisoblash quyidagi formula bo’yicha amalga oshiriladi: Yüklə 4,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|