Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

Tijorat banklari
TB umumiy kapitali xajmi 21,4 mlrd. sumni tashkil etadi. Lekin uning bir kismini TB markaziy bankda rezerv sifatida saklashlari zarur. MB bu xissani kapitalning 1/10 mikdorida belgilangan.
TB bush pul vositalarini xisoblang – D1. bu mikdorni MB ga yetkazing.
F sizni kredit olish uchun t murojaat etish. Kanday mablagni ular talab etishiyapti? Bu rakamni (D2) MB ga yetkazing.
MB 4 mlrd. sumga obligatsiyalar chikaradi. Ular buyicha protsent, siz beradigan kredit buyicha protsentdan yukori bulganligi uchun, ya’ni obligatsiyalar kup foyda keltirishi uchun ularni sotib olasiz. Bu xariddan sung TB da kancha pul koladiganligini xisoblang (D3). D3-D1-4mlrd.sum
MB TB ga beradigan kredit uchun xisob stavkasi protsentini (X) oshiradi. Oshish mikdorini protsentini (P) oshirishi kerak. X ning xar bir protsentli oshishiga banklar P ning bir protsentli oshishi bilan javob berishadi. Agar P1-7% va X1 6% bulganda, P2 protsent stavkasini xisoblang.
F sizdan talab etgan kreditni D4 mikdorgacha kamaytirishga majbur. TB bu mikdorni yangi P2 stavkasi buyicha berishadi. Ishlab chikaruvchilarning sizning kreditingiz buyicha protsent tulangandan keyin pul olishingizni xisoblang.
Fermerlar
F 15 mln.t. bugdoy yetishtirishni muljallagan. Buning uchun kancha kapital K1 kerakligini va undan kancha foyda R1 olishingizni xisoblang. Bu xisoblarda foyda normasi 10% (R/K-0,1) va 1t. bugdoy narxi N-R-K-1,2 ming.sum ekanligidan foydalaning.
MB foydaga belgilangan solikni oshiradi. Avval F foydadan 40% budjetga tulgan bulsa, endi 50% tulaydi. Bu sharoitda siz kapital kuyilmalarni kamaytirishga majbursiz. Agar solikning 2% kamytiradigan bulsa, yangi kapital kuyilmalar (K3) mikdorini aniklang.
Kerakli bulgan kapital resurslari mikdorini (K3) aniklang va uni sizda mavjud bulgan uz xususiy kapitalingiz (XK-7 mlrd. sum) bilan takkoslang. Agar XK K3 dan kam bulsa, F kommersiya banklaridan karz olishlari kerak. Bu talab etiladigan mablagni (D2) aniklang. (D2-K3-XK). Sizga kerak bulgan kredit (D2) mikdorini KB ga yetkazing.
TB obligatsiyalar sotib olishganligi sababli kredit resurslari kamaygan va ular sizga kancha kredit D3 berishlari mumkinligini xabar kiladilar. Siz bu kredit xajmining xammasini olishga tayyor, lekin TB markaziy bank ta’siri ostida kredit buyicha protsentni oshiradi. Eski P1 protsent stavkasi va yangi P2 stavkalarni banklar sizga ma’lum kiladilar. Siz uz kreditlaringizni kamaytirishga majbur. Xar bir protsentli P ning oshishi sizning karzga talabingizni D3 ga nisbatan 2,5 mlrd. sumga kamaytiradi. Bu sharoitda oxirgi kreditga talabingizni (D4) xisoblang.
Uzingizning umumiy kapitalingiz mikdorini xisoblang XK-D4. Agar xar bir tonna bugdoyga 2 ming sum kapital xarajatlari sarflansa, bunday pul mikdorida kancha bugdoy ishlab chikarish mumkin?
Shunday kilib, biz topshirik bajarish davomida davlat organlarining iktisodiy dastaklarni kullash natijasida bozor muvozanatini ta’minlash xolatini kurib utdik.