Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

7-rasm. Me’yoriy foydalilik 
 
Demak, xulosa qilish mumkinki, me’yorli foydalilik miqdori 
mazkur tovar miqdoriga va unga bo‘lgan iste’mol darajasiga bog‘liq. 
Har bir alohida buyum (tovar)ning me’yorli foydaliligi konkret va shu 
bilan birga subyektivdir. Birinchi ko‘zadagi suvning foydaliligi juda 
yuqori: agar chanqovni qondirishga boshqa bironta ko‘zada suv 
bo‘lmasa. Beshinchi yoki oltinchi ko‘zadagi suvning foydaliligi ancha 
kam: u gullarga suv quyish yoki pol yuvishga ishlatiladi. O‘ninchi 
ko‘zaga kelsak, u umuman ortiqcha bo‘lishi mumkin. Uy javonida uning 
egasiga, misol uchun, yetti juft yetik yetarli; qolganlari javonda faqat 
joyni band qiladi va ularni kiyib ulgurmasdanoq modadan chiqib qolishi 
mumkin. 
Foydalilikning pasayib borishi buyumning haqiqiy qimmati nima bilan 
(uning eng ko‘p, o‘rtacha yoki eng kam foydaliligi bilan) aniqlanishini 
tushunishda yordam beradi. Avstriya maktabi vakillari nazariyasiga 
ko‘ra, konkret qimmat eng kam yoki me’yorli foydalilik bilan 
aniqlanadi. 
Xaridor o‘zi uchun yagona bo‘lgan, bir juft etik uchun yettinchi etikka 
qaraganda ko‘p haq to‘lashga tayyor. Unga birinchi juft etikka qaraganda, 
yettinchisining foydasi ancha kam. Demak, foydalilikka subyektiv baho 
beriladi, tovar miqdori ko‘payib borgan sari foydalilik pasayib boradi va 
bu miqdorning kamayib borishi bilan foydalilik oshib boradi. Bozorning 
tovarlar bilan to‘yinish darajasini o‘rganayotgan ishlab chiqaruvchi ham 
ushbu xususiyatni hisobga olgan holda ish yuritadi. 
1 

---

265 
Marjinal nazariyachilarning birinchi avlodlari Jevons, Menger, 
Valras marjinal analizni tanishtirish orqali iqtisodiyot metodologiyasini 
o‘zgartirdi. Intellektual tarixda ko‘plab rivojlanishlarga o‘xshab 1870-yil 
boshlarining yangi iqtisodiyoti o‘tgan zamon metodi va asosiy g‘oyalarini 
diqqat bilan tinglab, xususan J.S. Millning klassik iqtisodiyotini sindirib, 
davomiylik va o‘zgarish bilan isbotladi. Bu yozuvchilar uning foydasini 
faqatgina qisman tasavvur qila oladigan marjinal analiz deb atalgan 
qoidani kashf qildi. Ularning kashfiyotining butun og‘irligi ularni o‘zini 
chetga olishga majbur qildi: ularning hammasi o‘z nazariyalarining 
mohiyati va klassik metoddan ularning chetga chiqishidan ko‘ra klassik 
maktablari o‘rtasidagi farq ularning butun diqqat-e’tiborini jalb qildi.