Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 116 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Nərimanova  tapşırıldı  ki,  Naxçıvan  diyarında  hakimiyyət  orqanları  yaratmaq 
barəsində  XI  Qızıl  Ordu  rəhbərliyilə  danışıqlar  aparsın.  M.C.Bağırov  Naxçıvan 
diyar komissarı təsdiq olundu. Naxçıvana partiya işçiləri və ədəbiyyat göndərmək 
qərara  alındı.  Nəyə  görəsə,  M.C.Bağırovun  Naxçıvana  işə  göndərilməsi  baş 
tutmadı.  1921-ci  il  yanvarın  12-də    AK  (b)P  MK-sı  «Ermənistanda  vəziyyət 
haqqında»  N.Nərimanovun  məlumatını  dinlədi.  Bu  barədə  qərarda  «B. 
Şahtaxtinskini  Hərbi  Đnqilab  Şurasının  mandatı  ilə  Naxçıvanın  komissarı 
vəzifəsinə»  göndərmək  nəzərdə  tutuldu.    Tezliklə,  o,  Naxçıvanda  fəaliyyətə 
başladı.  
Naxçıvan  məsələsində  Nərimanovun  prinsipial  mövqeyi,  onun  adından 
Hacınskinin  və  Şahtaxtinskinin    Moskvada  atdıqları  addımlar,  Rusiya-Türkiyə 
danışıqlarında  Türkiyə  nümayəndələrinin  seçdiyi  xətt  şübhəsiz,  Moskvanın 
Naxçıvan  məsələsinə  münasibətinin  dəyişməsinə  və  nəticə  etibarı  ilə  Naxçıvana 
Azərbaycan tərkibində müxtariyyət statusu verilməsinə təsir etmişdi.  
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Lenin və Çiçerin   Şahtaxtı və Culfanın, dəmir 
yolunun  Ermənistan  işğalında  qalmasını  «keçici  bir  şey»  sayarkən  səmimilik 
göstərməmişdilər.  Çiçerinin  rəhbərliyi  altında  tələsik  Ermənistanla  müqavilə 
layihəsi  hazırlanmışdı.  Həmin  müqavilə  layihəsində  Azərbaycanın  bütövlüyünə 
qəsd  edilmiş  və  Naxçıvanla  Zəngəzurun  Ermənistana  verilməsi  nəzərdə 
tutulmuşdu.  
Bu antiazərbaycan sövdələşməsindən Nərimanov xəbər tutmuşdu.  
AK  (b)  MK  Siyasi  Bürosunun  noyabrın  4-də  Stalinin  və  Orconikidzenin 
iştirakı ilə keçirilən iclası, heç şübhəsiz, Nərimanovun səyi və təkidi ilə qərara aldı: 
«Naxçıvanın və Zəngəzurun Ermənistana verilməsi haqqında təklif olunan maddə 
(Rusiya-Ermənistan  müqavilə layihəsindəki maddə – T.K.) nə siyasi, nə də strateji  
cəhətdən sərfəli deyildir». 
Bununla  Naxçıvandan  imtina  etmək  barədə  AK(b)P  MK-nın  15  iyul  tarixli 
qərarı faktiki olaraq ləğv edildi. 

---