N.Ə. SƏLİmova, B.Ş.ŞAhpəLƏngova

Şə
kil 5.2. Ammonyak istehsalı prosesinin texnoloji sxemi: 
1 – qaz qızdırıcısı; 2 – ammonyak sintezi kalonu; 3 – su qızdırıcısı; 
4 – yandan qo
şulan istidəyişdirici; 5 – kompressorun sirkulyasiya 
çarxı; 6 –  maye ammonyak  separatoru; 7 – hava soyuducu aparat 
bloku;  8  –  kondensasiya  kalonu;  9  –  yelç
əkən  qazların 
kondensasiya  kalonu;  10  –  yelç
əkən  qazlar  xəttinə  maye 
ammonyak  buxarlandırıcısı;  13  –  separator;  14  –  aralıq  drenaj 
tutumu; 15 – maye ammonyak buxarlandırıcısı; 16 – maqnit filtri; 
I – t
əbii qaz; II – tüstü qazları; III – su; IV – kondensat; V – təzə 
ammonyak  –  hidrogen  qarı
şığı;  VI  –  maye  ammonyak;  VII  –
üfürülm
ə qazları; VIII – üfürülən yanacaq qazları.  
 
VIII 
1 
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
112 
5.2. Nitrat turşusunun istehsal texnologiyası 
 
Nitrat  turşusu  –  çox  böyük 
əhəmiyyəti  olan  mineral 
tur
şulardan  biridir.  Kimya  sənayesində  istehsal  həcminə  görə 
nitrat tur
şusu sulfat turşusundan sonra ikinci yerdə durur. Nitrat 
tur
şusu sənayedə və kənd təsərrüfatında istifadə olunan bir çox 
m
əhsulların istehsalında istifadə olunur:  
Ümumi  istehsal  olunan  nitrat  tur
şusunun    40%  -i 
mür
əkkəb və azotlu mineral gübrələrin alınmasına sərf olunur;  
Nitrat  tur
şusu  sintetik  boyalar,  partlayıcı  maddələr, 
nitrolaklar,  plastik  kütl
ələr,  sintetik  dərman  maddələri  və  s. 
alınmasında geni
ş istifadə olunur.  
Qatıla
şdırılmış  nitrat  turşusu  (xüsusilə10%  H
2
SO
4
 
əlavə 
edilm
əklə) adətən polad sistemlərdə (bir sıra mayeləri saxlamaq 
v
ə  daşımaq  üçün  böyük  çən,  vaqon  və  ya  avtomobil)  daşınır.  
Laboratoriya  t
əcrübələrində  adətən  65%-li  nitrat  turşusundan 
istifad
ə  olunur.  Sənayedə  nitrat  turşusunun  iki  növündən 
istifad
ə olunur: durulaşdırılmış 50–60% -li  və  qatılaşdırılmış 
96–98% -li  nitrat tur
şusu.  
Əvvəllər nitrat turşusunu Çili şorasına sulfat turşusu təsir 
etm
əklə alırdılar.  Hal-hazırda nitrat turşusu sintetik amonyak-
dan alınır v
ə əsasən də azotlu gübrələrin emalına sərf olunur.  
 
5.2.1. Nitrat turşusunun istehsal üsulları: 
 
Nitrat tur
şusu sənayedə üç üsulla istehsal olunur: 
1. Sulfat üsulu; 
2. Ammonyakın katalitik oksidl
əşməsi üsulu; 
3. Qövs üsulu. 
Sulfat üsulu ilə nitrat turşusunun alınması – Bu üsulla 
nitrat  tur
şusu  almaq  üçün  natrium  şorası  (NaNO
3
)  qatı  sulfat 
tur
şusu  ilə  çuqundan  hazırlanmış  retortlarda  qarışdırılaraq 
qızdırılır.  Alınan  nitrat  tur
şusu  buxarları  soyuduculardan 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
113 
keçdikd
ə  mayeləşir  və  qəbuledicilərə  toplanır.  Reaksiya 
a
şağıdakı tənlik üzrə gedir: 
3
4
2
4
2
3
2
2
HNO
SO
Na
SO
H
NaNO
+
→

+
…….......(5.3) 
Alınan  tur
şunun qatılığı 96 – 98% olur. Bu üsulla alınan 
tur
şu təmiz olur. Lakin natrium şorasının ehtiyat mənbələrinin 
m
əhdudluğunu  və  sənayenin  əksər  sahələrində  tətbiq  olunan 
sulfat  tur
şusunun  çox  işləndiyini  nəzərə  alaraq  XX  əsrin 
əvvəllərindən başlayaraq bu üsulla nitrat turşusu almırlar.  
Ammonyakın  katalitik  oksidləşməsi  üsulu  ilə  nitrat 
turşusunun alınması. 
Bu üsul çox 
əlverişli üsuldur. Bu üsulla nitrat turşusunun 
alınması  prosesinin  xammalları:  ammonyak,  hava  v
ə  sudan 
ibar
ətdir.  Hazırda  ən  çox  tətbiq  olunan  üsul  nitrat  turşusunun 
ammonyakdan alınması üsuludur. 
Qövs  üsulu.  Bu  üsulda  nitrat  tur
şusu  almaq  üçün  hava 
azotundan  istifad
ə  edilir.  Bu  məqsədlə  hava  azotu  elektrik 
qövsünd
ə  oksidləşdirilir.  Elektrik  qövsünün  temperaturu 
3000
0
C–d
ən  çox  olur.  Bu  temperaturda  azot  oksidləşərək 
əvvəlcə  azot  2–oksid(NO)  əmələ  gətirir.  Havada  öz-özünə 
oksidl
əşən  azot  2–oksid  absorbsiya  olunduqda  aşağıdakı 
reaksiyalar üzr
ə nitrat turşusuna çevrilir:   
)
4
.
5
..(
..........
2
2
2
NO
O
N
→

+
 
)
5
.
5
......(
2
2
2
2
NO
O
NO
→

+
 
)
6
.
5
......(
2
3
3
2
2
NO
HNO
O
H
NO
+
→

+
 
Bu  zaman  ayrılan  azot  2–oksid  yenid
ən  oksidləşərək 
prosesi davam etdirir.  
 
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
114 
5.2.2. Məqsədli məhsulun xarakteristikası 
Susuz  nitrat  tur
şusu  donma  temperaturu  –  41,  qaynama 
temperaturu 86º
С olan ağır rəngsiz mayedir. Nitrat turşusunun 
qaynaması tur
şunun qismən parçalanması ilə müşayiət olunur:  
kcoul
O
NO
O
H
HNO
7
,
259
2
2
4
2
2
2
3
−
+
+
→

   ...........(5.7) 
Ayrılan  azotdioksidi  tur
şuda  həll  olaraq  onu  sarı  və  ya 
qırmızı  (azotdioksidinin  miqdarından  asılı  olaraq)  r
əngə 
boyayır. Nitrat tur
şusu güclü oksidləşdiricidir. Metallar (Pt, Rh, 
Ir, Au metalları istisna olmaqla) qatı nitrat tur
şusunun təsiri ilə 
müvafiq oksidl
ərə çevrilirlər, əgər bu oksidlər nitrat turşusunda 
h
əll olarsa onda nitratlar əmələ gətirərlər.  
 
5.2.3. Ammonyakın katalitik oksidləşməsi üsulu ilə  
sulfat turşusunun istehsalı prosesinin  
kimyəvi konsepsiyası 
Duru nitrat tur
şusunun ammonyakın katalitik oksidləşmə-
si üsulu il
ə istehsalı prosesi üç mərhələdən ibarətdir:  
1. Ammonyakın konversiyası il
ə azot 2-oksidin alınması: 
O
H
NO
O
NH
2
2
3
6
4
5
4
+
→

+
.........(5.8) 
2. Azot 2-oksidin azot 4 – oksidin
ə  oksidləşməsi: 
2
2
2
2
NO
O
NO
→

+
 .......(5.9) 
3. Azotdioksidin su il
ə absorbsiyası:  
3
2
2
2
4
2
4
HNO
O
O
H
NO
→

+
+
........(5.10 ) 
Ammonyakın  havanın  oksigeni  il
ə  katalizatorsuz  oksid-
l
əşməsi  zamanı  ancaq  N
2
  alınır.  Ammonyakın  katalitik  oksid-
l
əşməsi  ekzotermik  prosesdir.  Prosesin  aparılma  şəraitindən 
asılı  olaraq  ammonyakın  oksidl
əşməsi  müxtəlif  istiqamətlərdə 
gedir:  
 
kCoul
O
H
N
O
NH
1
,
1269
6
2
3
4
2
2
2
3
+
+
→

+
....(5.11) 
kCoul
O
H
NO
O
NH
3
,
907
6
4
5
4
2
2
3
+
+
→

+
....(5.12) 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
115 
kCoul
O
H
O
N
O
NH
9
,
1104
6
2
4
4
2
2
2
3
+
+
→

+
 ...(5.13) 
Proses 
kontakt 
aparatında 
katalizator 
üz
ərində 
getdiyind
ən  ayrılan  istilik  prosesin  getməsinə  kifayət  edir. 
Temperaturun  800–900
0
C–d
ən  yüksək olması ammonyakın və 
alınan azot 2 – oksidinin parçalanması il
ə nəticələnir. 
2
2
3
3
2
H
N
NH
+
→

.......(5.14) 
              
2
2
2
O
N
NO
+
→

.......(5.15) 
Ammonyakın  oksidl
əşməsi  prosesində  istifadə  olunan 
katalizatorlar  platin  v
ə  onun  ərintiləri  əsasında  hazırlanır.  Bu 
katalizator  i
ştirakında  ammonyakın  çevrilmə  dərəcəsi  ən 
yüks
ək  olur.  Platin,  palladium  və  rodium  metallarının 
ərintisindən  (Pt  +  4  %  Pd  +  3,5  %  Rh)  hazırlanan  nazik  telin 
diametri    0,06  –  0,09  mm  olur  v
ə həmin teldən tor hazırlanır. 
Ammonyakın  oksidl
əşmə  dərəcəsi  torda  olan  düyünlərin  hər 
sm
2 
–d
əki  sayından  asılıdır.  NO–nun  ən  yüksək  çıxımı  1sm
2
 
tordakı düyünl
ərin sayı 1024 – 1030 olduqda əldə edilir. Əgər 
oksidl
əşmə prosesi təzyiq altında (8–10 atm) aparılarsa platin – 
rodium katalizatorundan (Pt + 7,5 % RH) istifad
ə edilir. Platinə 
rodium  v
ə  palladiumun  əlavə  edilməsində  məqsəd  katalizator 
torunun möhk
əmliyini artırmaq və platinin sərfini azaltmaqdır.  
Platin  katalizatoru  üz
ərində  ammonyakın  oksidləşməsi 
mür
əkkəb  hetorogen  proses  olduğu  üçün  bu  proses  bir  neçə 
ardıcıl m
ərhələdən ibarətdir:  
1)
 
Reaksiyaya  daxil  olan  madd
ələrin katalizator səthi-
n
ə diffuziyası; 
2)
 
Oksigenin aktiv adsorbsiyası; 
3)
 
Katalizator s
əthində molekulların qarşılıqlı təsiri; 
4)
 
Reaksiya  m
əhsullarının  katalizator  səthindən  de-
sorbsiyası. 
Göst
ərilən  mərhələlərdən  ən  az  sürətlisi  ammonyakın 
katalizator  s
əthinə  diffuziya  etməsidir.  Bu  mərhələdə  ammon-
yakın oksidl
əşmə sürəti təyin olunur. Oksidləşmə məhsulu olan 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
116 
azot 2–oksidin çıxımına bir sıra amill
ər təsir göstərir: tempera-
tur,  kontakt  müdd
əti,  hava  –  ammonyak  qarışığının  təmizliyi, 
NH
3
:O
2
 qarı
şığı nisbəti.  
a) Temperaturun təsiri.  
Temperaturun  artırılması  ammonyakın  qarı
şıqdakı  diffu-
ziya 
əmsalı və reaksiya sürətinin artmasına səbəb olur, ona görə 
d
ə əsasən diffuziya sahəsində baş verən reaksiyalar sürətinin ar-
tırılması üçün temperatur 
ən effektiv vasitə hesab olunur. Bunu 
c
ədvəl 5.6- da göstərilən termodinamiki dəlillər də sübut edir.  
                                         
Cədvəl 5.6. 
Ammonyakın oksidləşməsi reaksiyasının 
termodinamiki xarakteristikası 
Reaksiya 
∆Н, 
Coul/mol 
G
∆
, kCoul/mol 
298°
К 
1173
о
К 
4NH
3
 + 50
2
 = 4NO + 6
Н
2
0 
 
 
– 226,0 
– 246,2 
–441,6 
4NH
3
 + 30
2
 = 2N
2
 + 6
Н
2
0 
– 317,2 
– 326,9 
– 335,2 
 
C
ədvəl  5.6–dan  göründüyü  kimi  ammonyakin  azot 
oksidin
ə  oksidləşməsi  reaksiyasının  sürəti  temperatur  artdıqca 
iki  d
əfəyədək  artdığı  halda,  ammonyakın  azota  qədər 
oksidl
əşmə  reaksiyasının  sürəti  isə  demək  olar  ki,  dəyişmir. 
Elementar  azot  v
ə  azot  oksidinin  çıxımının  temperaturdan 
asılılı
ğı şəkil 5.3-də göstərilmişdir.  
Qaz  qarı
şığında  ammonyak  və  oksigen  nisbəti  prosesin 
temperatur  rejimi  v
ə  ümumi  sürətinə  o  halda  təsir  göstərir  ki, 
əgər limitləşdirici mərhələ kimyəvi reaksiya olsun, başqa sözlə 
proses  kinetik  sah
ədə  baş  versin.  Ammonyak–hava  qarışığı 
t
ərkibində  komponentlər  stexiometrik  nisbətdə  olduqda 
ammonyakın  azot  (II)  oksidin
ə  çevrilmə  dərəcəsi  0,65  kütlə 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
117 
vahidini  a
şmır.  Azot  oksidi  çıxımını  artırmaq  üçün  prosesi 
О
2
:NH
3
=1,8—2,0  nisb
ətində  aparırlar  ki,  bu  da  ammonyak– 
hava  qarı
şığı  tərkibində  0,095—0,105  həcm  payı  ilə 
ammonyaka v
ə 0,18—0,19 həcm payı ilə oksigenə uyğun gəlir. 
Azot  oksidi  çıxımının  ammonyak–hava  qarı
şığı  tərkibindən 
asılılı
ğı şəkil 5.4. – də göstərilmişdir. 
 
 
 
b) Təzyiqin təsiri.  
T
əzyiqin 
artırılması 
reagentl
ərin 
qatılı
ğının 
v
ə 
katalizatorun  m
əhsuldarlığının  artmasına  səbəb  olur  ki,  bu  da 
ammonyakın oksidl
əşmə prosesini sürətləndirir. Lakin bu halda 
azot oksidinin çıxımı azalır, eroziya v
ə katalizatorun itkisi artır 
ki,  n
əticədə  məhsulun  maya  dəyəri  də  aşağı  düşür.  Məsələn, 
əgər  proses  atmosfer  təzyiqində  (10
5 
Pa)  aparılarsa  katalizator 
itkisi bir ton nitrat tur
şusuna görə 0,05 qr. – dan artıq olmursa, 
onda  0,8  MPa  t
əzyiqdə  katalizator  itkisi  0,4  qr./tona  çatır. 
Müxt
əlif  temperaturlarda  azot  oksidi  çıxımının  təzyiqdən 
asılılı
ğı şəkil 5.5 –də göstərilmişdir.  
 
  
2
,
N
NO
η
η
 
                   
800
0
C          T 
 
Şə
kil 5.3. NO və N
2
 çıxımının 
temperaturdan asılılığı 
 1 – NO; 2 – N
2
. 
1 
2 
 
NO
η
     1,25 
3
2
/ NH
O
 
    
Şə
kil.5.4. NO çıxımının  
    ammonyak – hava qarışığı   
    tərkibindən asılılığı 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
118 
c) Kontakt müddətinin təsiri.  
Ammonyakın  azot  oksidin
ə  katalitik  oksidləşmə  sürəti  
çöx  yüks
əkdir.  Saniyənin  onmində  bir  hissəsi  müddətində 
ammonyakın  azot  oksidin
ə  çevrilmə  dərəcəsi  atmosfer 
t
əzyiqində  97—98%,  0,8—1,0  MPa  təzyiqdə  isə  98  —  96% 
olur.  Bu  halda  kontakt  müdd
əti  aşağıdakı  tənlik  üzrə 
hesablanır: 
                       
W
V
k
k
=
τ
  ................(5.16) 
Burada:  V
k
  —  platin  katalizatorundan  istifad
ə  edərkən 
paketd
əki torların sayı ilə müəyyən edilən katalizatorun həcmi, 
W  —  ammonyak-hava  qarı
şığının  həcmi  sürəti.  Reaksiyanın 
kontakt  müdd
əti  katalizatorun  təbiətindən  asılıdır  və  platin 
katalizatorları  üçün  10
–4
–10
–5 
san,  oksid  katalizatorları  üçün  
10
–2
san.  t
əşkil  edir.  Kontakt  müddətinin  artırılması,  yəni 
ammonyak–hava  qarı
şığının  həcmi  sürətinin  azaldılması 
ammonyakın  elementar  azota  q
ədər  oksidləşməsi  reaksiyasını 
sür
ətləndirir (şəkil. 5.6.). 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
119 
 
Bu  m
ərhələdə  prosesin  optimal  rejimi  amonyakın 
oksidl
əşmə  selektivliyini,  katalizator  itkisinin  minumum 
olmasını,  prosesin  avtotermikiliyini    t
əmin  etməlidir.    Bu 
t
ələbatları  aşağıda  göstərilən  optimal  şərait  təmin  edir: 
temperatur  800°
С,  təzyiq  0,1—1,0  MPa,  О
2
:NH
3
=1,8-2,0 
molyar  nisb
əti,  kontakt  müddəti  –  1—2·10
-4
  san.  Bu 
şəraitin 
yerin
ə  yetirilməsi  üçün  ilkin  ammonyak–hava  qarışığı  həcm 
payı  il
ə aşağıdakı tərkibdə olmalıdır: ammonyak 0,10—0,115, 
oksigen 0,18—0,19, azot 0,70—0,72. Bel
ə tərkibli ammonyak–
hava  qarı
şığından  istifadə  edərkən  kontakt  aparatından  çıxan 
nitroz  qazları  t
ərkibində  azot  oksidinin  həcm  payı  ilə  miqdarı  
0,08 – d
ən 0,11 -ə qədər ola bilər.  
d) Azotdioksidinin absorbsiyası 
Absorbsiya  prosesin
ə  daxil  olan  nitroz  qazları  müxtəlif 
azot oksidl
əri (NO
2
, N
2
O
4
, NO, N
2
О), elementar azot, oksigen 
v
ə su buxarından  ibarət mürəkkəb qarışıqdır. Nitroz qazlarının 
t
ərkibi  oksidləşmə  şəraitindən,  yəni  5.17-5.19  reaksiya 
,
NO
η
η
 
                                             
P
 
 
Şə
kil 5.5. Azot oksidi çıxımının 
təzyiqdən asılılığı (Т
1

2

3
):          
         1 – T
1
; 2 – T
2
; 3 – T
3
. 
1 
2 
    
         
.
opt
τ
                       
τ
 
 
Şə
kil 5.6. Azot və azot-2 oksidi   
çıxımının kontakt müddətindən    
asılılığı: 
               
1 – NO; 2 – N
2
. 
 
                 
 
1 
2 
3 
NO
η
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
120 
t
ənlikləri ilə göstərilən sistemin vəziyyətindən  asılıdır. Nitroz 
qazlarının  t
ərkibində  olan  azot  4–oksidindən  başqa  digər 
oksidl
ər su ilə reaksiyaya girmir. Azot dioksidi su ilə aşağıdakı 
reaksiyalar üzr
ə təsirdə olur: 
 
,
2
2
3
2
2
Н
НNO
HNO
O
H
NO
∆
−
+
↔
+
∆Н=116 kCoul.....(5.17)                       
 
,
2
3
2
4
2
H
HNO
HNO
O
H
O
N
∆
−
+
↔
+
∆Н=59 kCoul.......(5.18)  
Alınan  z
əif  nitrit  turşusu  aşağıdakı  reaksiya  üzrə 
parçalanır: 
 
,
2
3
2
3
2
Н
О
Н
NO
HNO
НNO
∆
+
+
+
↔
∆Н=76 kCoul....(5.19)                                    
5.17,  5.18  v
ə 5.19 tənliklərini  cəm şəklində yazsaq azot 
oksidl
ərinin su ilə udulma  tənliklərini alarıq: 
    
,
2
3
3
2
2
Н
NO
HNO
O
H
NO
q
m
m
q
∆
−
+
↔
+
 
                                          
∆Н=136 kCoul ......(5.20) 
  
,
2
4
2
3
3
2
4
2
H
NO
HNO
O
H
O
N
q
m
m
q
∆
−
+
↔
+
 
                                             
∆Н=101kCoul.....(5.21) 
Bu t
ənliklər göstərir ki, absorbsiya zamanı üç mol azot 4–
oksidind
ən iki mol nitrat turşusu və bir mol azot 2–oksid əmələ 
g
əlir.  Əmələ  gələn  azot  2–oksid  yenidən  tsiklə  qaytarılaraq  
azot  4–oksidin
ə  qədər  oksidləşdirilir.  Azot  4–oksid  qazın  
s
ərhəd layından maye səthinə keçərək onda absorbsiya olunur. 
Bu  halda  azot  4–oksidinin  su  il
ə  reaksiyaya  girmə  (reaksiya 
5.17)  sür
əti  diffuziya  və  nitrit  turşusunun  parçalanma 
sür
ətindən çox olur  (reaksiya 5.19). 
Əmələ  gələn  azot  2–oksid  qaz  fazaya  ayrılır  və  orada 
oksigenl
ə azot–4 oksidinə qədər oksidləşir. Azot 4–oksidinin su 
il
ə  absorbsiya  prosesinin  sürəti  heterogen  proseslər  üçün 
a
şağıdakı tənliklə ifadə edilir: 
(
)
*
2
2
NO
NO
M
M
p
p
F
k
p
F
k
U
−
⋅
=
∆
⋅
⋅
=
....(5.22) 
Burada,  ∆р — absorbsiyanın h
ərəkətverici qüvvəsi; 
2
NO
p
 — qaz fazada NO
2
 –nin parsial t
əzyiqi; 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
121 
*
2
NO
p
 — nitrat tur
şusunun sulu məhlulu səthində NO
2
 –
nin tarazlıq t
əzyiqi. 
Absorbsiya  prosesind
ə  turşunun  qatılığının  artması  ilə 
azot 4 – oksidinin tarazlıq t
əzyiqi artır və prosesin hərəkətverici 
qüvv
əsi azalır. Bunun nəticəsində absorbsiya prosesi ləngiyir. 
 
 «NO
2
–HNO
3
–H
2
O»  sisteminin  v
əziyyəti  və  deməli 
alınan  nitrat  tur
şusunun qatılığı temperatur, təzyiq, udulan qaz 
qarı
şığında azot dioksidinin parsial təzyiqi və əmələ gələn nitrat 
tur
şusunun  qatılığından  asılıdır.  Temperatur  və  turşunun 
qatılı
ğının  azaldılması  və  təzyiqin  artırılması  azot  4–oksidinin 
nitrat tur
şusunun sulu məhlulunda absorbsiya dərəcəsini artırır. 
Atmosfer  t
əzyiqində  və  25°С  temperaturda  azot  oksidinin 
absorbsiyası praktik olaraq dayanır, bu zaman tur
şunun qatılığı 
65% -
ə çatır (şəkil 5.8). 
.
ab
ν
 
0,98   
.
ab
X
 
Şə
k. 5.7. Absorbsiya həcminin absorbsiya  
                dərəcəsindən asılılığı. 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
122 
 
 
5.2.4. Təqdim olunan texnologiyanın əsaslandırılması 
Xammal  kimi  ucuz, 
əlverişli  və  etibarlı  sintetik 
ammonyakdan  istifad
ə  olunur.  Bu  zaman  seçilən  optimal 
reaksiya 
şəraitində  götürülən  ammonyakın    praktiki  olaraq 
hamısı  azot  2–oksidin
ə  çevrilir;  reaksiya  dönməyən  olub  tez 
ba
şa  çatır  və  retsikl  tələb  olunmur.  Yüksək  təzyiqdən  istifadə 
etm
əklə  aparatların  ölçülərini  kiçiltmək  və  məhsuldarlığı 
artırmaq mümkün olur, lakin bu halda temperatur v
ə katalizator 
torlarının  sayı  artır.  Azot  oksidi  çıxımının  0,41–0,71  MPa 
t
əzyiqdə    98%  –  dən    artıq  olmasını  təmin  etmək  üçün 
temperaturun 950
0
C – d
ən artıq olması lazımdır. Buna müqabil 
kontakt müdd
əti 1,1 – 10 san. – dən az, qazın verilmə sürəti isə  
1 
3 
2 
                       
0,2           0,4          0,6           0,8 
                  
Kütl
ə
 payı il
ə
 HNO
3
–
ün
 
qatılı
ğ
ı